Ταξική και κοινωνική συνείδηση / Ο "καινούριος άνθρωπος"

«Η ταξική και η κοινωνική συνείδηση δεν είναι πράγματα που τα αγοράζει κανείς απ’ τον μπακάλη. Είναι μια πολύ αργή διαδικασία ωρίμανσης. Στο κόμμα αυτόν τον καιρό συνωθούνταν γνήσιοι και κάλπικοι κομουνιστές, ιδεολόγοι και αριβίστες, έντιμοι και καθάρματα.

Να εξηγούμαστε, πάντως, για να μην τρομάξουν οι αστοί: όταν λέμε σταλινικός, εννοούμε τον κομουνιστή που σκοτώνει κατά προτίμηση κομουνιστή. Συνεπώς, ας είναι ήσυχοι οι μη κομουνιστές. Σε μια πιθανή υποτροπή του σταλινισμού στο απώτερο κομουνιστικό μέλλον θα κινδυνέψουν λιγότερο απ’ τους κομουνιστές. Ο σταλινισμός ήταν κυρίως μια ενδοκομουνιστική τραγωδία, με σαφέστατες κοινωνικές αιτιολογήσεις οφειλόμενες στις δύσκολες συνθήκες και στην έλλειψη τόσο ταξικής όσο και κοινωνικής συνείδησης.

Ο «καινούργιος άνθρωπος» δεν εμφανίστηκε στην πρώην Σοβιετική Ένωση μέχρι το τέλος της. Ο «καινούργιος άνθρωπος» που έλεγαν πως εμφανίστηκε ήταν ο παλιός με καινούργια σκούφια. Οι πραγματικοί κομουνιστές που ασφαλώς υπάρχουν και σήμερα στη Ρωσία και που πρέπει να είναι πολύ περισσότεροι σε απόλυτους αριθμούς, απ’ ό,τι ήταν την εποχή του Λένιν, έχουν να κάνουν πολλή δουλειά. Γιατί ο «καινούργιος άνθρωπος» δεν βγαίνει έτοιμος απ’ την κοιλιά της μάνας του. Θέλω να πω πως, κι αν δεν υπήρχε ο Στάλιν, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως ο «νέος άνθρωπος» θα ευδοκιμούσε στην πρώην Σοβιετική Ένωση.

Έχουμε κάνει τον Στάλιν αποδιοπομπαίο τράγο για ανεπάρκειες πολύ πιο ουσιαστικές, που έχουν σχέση κυρίως με τη δυσκαμψία της ανθρώπινης συνείδησης και την απελπιστικά αργή διαφοροποίηση του εποικοδομήματος.

Η παράλληλη μελέτη του φασισμού θέλει να δείξει ακριβώς αυτό πόσο εύκαμπτο και πόσο δύσχρηστο είναι το εποικοδόμημα. Για το σοσιαλισμό τραβάς και φασισμός σού προκύπτει καθ’ οδόν. Φασισμό στήνεις και κομουνισμός προκύπτει απ’ τα συντρίμμια του.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Μεταξάς και Χίτλερ

«Ο φίλος των Γερμανών Ιωάννης Μεταξάς ξέρει πως ο Χίτλερ είναι κατηγορηματικά αντίθετος στα σχέδια του Μουσολίνι για την κατάληψη της Ελλάδας και κοιμάται ήσυχος. Και όταν τη νύχτα της 27ης προς 28η Οκτωβρίου 1940 τον ξυπνάει ένας Ιταλός, λέει «όχι». Αν τον ξυπνούσε ένας Γερμανός θα έλεγε «ναι». Έλα, όμως, που ο Μουσολίνι, που ποτέ δεν αγάπησε στ’ αλήθεια τον Χίτλερ, αποφασίζει να καταχτήσει την Ελλάδα χωρίς να ρωτήσει το αφεντικό. Ένας νεορωμαίος Αυτοκράτορας δεν είναι δυνατό να έχει αφεντικά! Ο Ντούτσε δεν θέλησε να χρησιμοποιήσει τον Φύρερ σαν υπομόχλιο για να κάνει τη δουλειά του στην Ελλάδα Βέβαια, θα τον χρησιμοποιήσει λίγο μετά, αλλά αφού πρώτα την πατήσει αγρίως στην Αλβανία από τους Έλληνες. Το «αλβανικό έπος», όμως, έχει και μια ουρά κάθε άλλο παρά επική. Η κατάρρευση του μετώπου ευθύς μόλις οι Γερμανοί σκάσουν μύτη στα σύνορα ανήκει στον ίδιο πόλεμο, τον ελληνοϊταλικό. Αλλά εμείς κόψαμε την ουρά για να μην την κουνά ο σκύλος της ιστορίας και μας προδίδει Εκτός από την ουρά κόψαμε και το δεδηλωμένο και πολλάκις εκφρασμένο, ειλικρινέστατο φιλελληνισμό του αρχαιολάτρη Χίτλερ. ΤΙ να κάνουμε, κύριοι. Μπορούμε να διαλέξουμε αυτόν που θα αγαπήσουμε, αλλά δεν μπορούμε να επιλέξουμε αυτόν που θα θέλαμε να μας αγαπήσει. Και να μας σκοτώσει. Από αγάπη. Τόσα εγκλήματα αγάπης γίνονται και να μην κάνει ένα κι ο Χίτλερ, έτσι για ποικιλία και για να μη λεν πως σκοτώνει μόνο από μίσος; Απλά αισθηματικά ζητήματα, εμείς τα ανάγουμε σε εθνικά προβλήματα και δεν λέμε στον κόσμο πως ο καταχτητής Χίτλερ θεωρούσε την Ελλάδα προστατευόμενη και όχι καταχτημένη χώρα. Γι* αυτό ακριβώς δεν επεδίωξε την αιχμαλωσία του ελληνικού στρατού, όπως κάλλιστα θα μπορούσε, και άφησε τους έλληνες στρατιώτες να γυρίσουν με τα πόδια στα σπίτια τους.

Αυτό, όμως, σε τίποτα δεν τον εμπόδισε να μας σφάξει και να μας ρημάξει. Άλλο η αγάπη για τους αρχαίους Έλληνες και άλλο η απλή ικανότητα να καταλαβαίνεις πως οι νέοι Έλληνες δεν είναι αρχαίοι. Αν ήταν, θα πολεμούσαν ακόμα με δόρατα και ασπίδες και ο προσωπικός ηρωισμός θα είχε νόημα θέλεις να γίνεις γνήσιος ήρωας ως γνήσιος Έλληνας; Αν πράγματι θέλεις και δεν το λες απλώς για να νιώθεις καλύτερα έτσι φοβισμένος που είσαι, μην προτάσσεις το στήθος σου στο τανκ. Αυτό μπορεί να το κάνει ο κάθε βλαμμένος. Πάρε μια ασπίδα από έναν ΜΑΤατζή, το μόνο αρχαίο στρατιώτη που υπάρχει ακόμα στην πιάτσα, σταμάτησε μ’ αυτήν το τανκ και με το δόρυ βγάλε το μάτι του εχθρού που οδηγεί τη μηχανή του θανάτου. Δεν θα τα καταφέρεις, βέβαια, αλλά δεν έχει σημασία. Σημασία έχει που θα γίνεις ήρωας οπωσδήποτε. Ίσως μάλιστα σου στήσουν και ανδριάντα, αν βρεθεί κάποια πλατεία χωρίς ανδριάντα μέσα.

Οι λεγόμενοι δωσίλογοι πίστεψαν στο φιλελληνισμό του Χίτλερ. Όμως οι άλλοι που πίστεψαν στο φιλελληνισμό των Άγγλων και μετά των Αμερικανών, τι ήταν, δεν ήταν δωσίλογοι;

Α, να μου χαθείτε, γαϊδούρια, που γράφετε την ιστορία όπως σας βολεύει. Εμείς πιστέψαμε στο φιλελληνισμό των Ρώσων και την πατήσαμε και εμείς. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν είναι να γίνουν οι άλλοι φιλέλληνες αλλά να γίνουν οι Έλληνες φιλαλήθεις, τουλάχιστον όσον αφορά την ιστορία.

Μια καλή άσκηση είναι η μελέτη του Θουκυδίδη. Πρέπει να ασκηθούμε πολύ εμείς οι αριστεροί στην ενδομαρξιστική και ενδοκομουνιστική αλήθεια. Επιτέλους, δεν σφαζόμασταν μεταξύ μας έτσι για πλάκα. Κακοί που πρέπει να πεθάνουν για μόνο το λόγο πως είναι κακοί και καλοί που πρέπει να σκοτώσουν τους κακούς για μόνο το λόγο πως είναι καλοί, υπάρχουν μόνο στα φιλμ γουέστερν.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Ο φασισμός είναι καπιταλισμός

«Ό φασισμός εμφανίζεται σε χώρες όπου το αστικό κοινοβούλιο αδυνατεί να δώσει άμεσες λύσεις στα τρέχοντα και επείγοντα προβλήματα της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Ο φασισμός δεν είναι βίτσιο κάποιου παρανοϊκού δικτάτορα, όπως θέλουν να λεν οι αστοί για να συγκαλύψουν το αναμφισβήτητο γεγονός πως ο φασισμός είναι καπιταλισμός, και μάλιστα στην πιο καθαρή του μορφή. 

Ο φασισμός ήταν ιστορική αναγκαιότητα για τον καπιταλισμό, που καταφεύγει σ’ αυτόν κάθε φορά που θα στριμωχτεί πολύ, δηλαδή κάθε φορά που οι αντιθέσεις εντός της καπιταλιστικής κοινωνίας οξύνονται τόσο, που ο εκσυγχρονισμός της καπιταλιστικής οικονομίας δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο με την καταφυγή στη φασιστική βία.

Σήμερα, τόσο η φασιστική δικτατορία όσο και η δικτατορία του προλεταριάτου καθίστανται εκ των πραγμάτων δυσεφάρμοστες. Και τούτο διότι η αστική τάξη υποχρεώθηκε να κάνει πολλές παραχωρήσεις στην εργατική τάξη, χάρη κυρίως στην ύπαρξη των κομουνιστικών κομμάτων, που αν μη τι άλλο σοβαρότερο, τουλάχιστον λειτουργούν πάντα σαν λόμπι, σαν ομάδες πίεσης, αλλά και εξαιτίας του φόβου της αναζωπύρωσης του μικροαστικού φασισμού, που η αστική τάξη δεν θα τον προτιμούσε γιατί αναιρεί το φιλελευθερισμό. Απ’ την άλλη μεριά, η εργατική τάξη χάνει ολοένα και περισσότερο τον παραδοσιακό της

χαρακτήρα, έτσι που αυξάνονται ολοένα και περισσότερο οι μάνατζερ, οι «χαρτογιακάδες», οι εργοδηγοί, οι διευθυντές, που όλοι μαζί συναποτελούν το στρώμα των προνομιούχων ανάμεσα στους εργαζόμενους. Είναι απίστευτα δύσκολο να πείσεις έναν υψηλόμισθο πως παραμένει εκμεταλλευόμενος, παρά τον υψηλό του μισθό.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Η αταξική κοινωνία

«Η αταξική κοινωνία που ονειρευόμαστε εμείς οι προσκολλημένοι στη λιγότερο ουτοπική ουτοπία ουτοπιστές θα είναι κι αυτή διαλεκτική, δηλαδή θα εμπεριέχει όλες τις αρνητικές καταστάσεις εκτός από τη βασική: την οικονομική ανισότητα. Όποιος αντιλαμβάνεται την ισότητα σαν ισοπέδωση μάλλον δεν καταλαβαίνει τίποτα από μαρξισμό.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Ο φασισμός ως νοοτροπία

«Σήμερα, με τη διεθνοποίηση και την οικουμενοποίηση ο εκσυγχρονισμός γίνεται συντονισμένα και μεθοδικά από διεθνή κέντρα, που ξέρουν καλύτερα τα φασιστικά κόλπα και μπορούν να τα κάνουν να φαίνονται δημοκρατικά. Επί του παρόντος ο φασισμός φαίνεται μάλλον ηττημένος επί πολιτικού επιπέδου. Οχι όμως και επί κοινωνικού. Τα πράγματα μπορεί να τα ελέγχουν στο διεθνές επίπεδο οι αστοί, στο εθνικό επίπεδο όμως συνεχίζουν να κυριαρχούν οι μικροαστοί.

Και οι κομουνιστές; Αχ, οι κομουνιστές! Αυτοί έγιναν είδος πολυτελείας εν πλήρει ανεπαρκεία. 'Οσοι επέζησαν του Μεγάλου Σεισμού μπήκαν σε κατάσταση βαθιάς ψύξης για να αποψυχθούν εν καιρώ. θυμάστε το περίφημο κομουνιστικό μικρόβιο; Πρόκειται για πάρα πολύ ευαίσθητο μικρόβιο. Εμείς οι κομουνιστές για να μην το αφήσουμε αδέσποτο στη φθοροποιό δράση των αντιβιοτικών του καπιταλισμού το πήραμε μαζί μας στην κατάσταση της βαθιάς ψύξης όπου μπήκαμε κατ’  ανάγκην. Δεν το φοβόμαστε αυτό το μολυσματικό μικρόβιο διότι ο μολυσμένος δεν φοβάται τη μόλυνση.

Το καταψυγμένο σήμερα κομουνιστικό μικρόβιο θα αποψυχθεί αυτομάτως όταν ο αστισμός υποχρεωθεί να καταφύγει και πάλι στο φασισμό για να τον σώσει όταν σωθούν οι διεθνείς δημοκρατικοί τρόποι σωτηρίας του διεθνούς Κεφαλαίου, που αντικατέστησαν τους παραδοσιακούς σωτήρες του εθνικού κεφαλαίου. Βέβαια, όταν λέμε ισόβια εννοούμε ισόβια, αλλά ο φασισμός δεν πεθαίνει μαζί με τους ισοβίτες. Η αποσταλινοποίηση είναι δυνατή, η αποφασιστοποίηση είναι αδύνατη. Διότι ο φασισμός είναι νοοτροπία, δεν είναι κοινωνικό σύστημα Το κοινωνικό σύστημα στο οποίο ανήκει ο φασισμός λέγεται καπιταλισμός.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Φύση και πολιτισμός

«Ο φασισμός είναι το όργανο του Κεφαλαίου σκέτα. Μεγάλου, μεσαίου, μικρού, πολύ μικρού. Καπιταλισμός δεν είναι μόνο το μεγάλο Κεφάλαιο. Ο καπιταλισμός είναι κοινωνικό σύστημα βασισμένο σε ολόκληρο το Κεφάλαιο, μεγάλο, μεσαίο και μικρό.

Ο Μουσολίνι μιλάει συνέχεια για την «αμείλικτη λογική της πραγματικότητας» και ποτέ για τη λογική των ιδεών και των πολιτικών προγραμμάτων. Πιστεύει στη «σιδηρά λογική της φύσης», στην «επικράτηση των ισχυρών πάνω στους ανίσχυρους», στο ρόλο του ηγέτη που «δεν επιβάλλει αυθαίρετα την άποψή του αλλά επιβλέπει την εξέλιξη της δυναμικής των πραγμάτων και φροντίζει να μην εκπέσει αυτή η δυναμική». Λόγια πάρα πολύ σοβαρά και κυρίως πάρα πολύ φυσικά.

Κι εδώ ακριβώς παρεμβαίνει ο μαρξισμός. Ο Ένγκελς θα πει πως ο πολιτισμός, συνεπώς και η πολιτική που στοχεύει στη δημιουργία πολιτισμού, είναι ένας διαρκής αγώνας για την καθυπόταξη της φύσης. Η κοινωνία είναι το αντίθετο της φύσης και ο πολιτισμένος άνθρωπος είναι το αντίθετο του φυσικού ανθρώπου. Ο κατ’ εξοχήν φυσικός άνθρωπος είναι ο ανθρωποφάγος. Που ξέρει καλά αυτό που γνωρίζουν όλοι οι βιοχημικοί. Πως το πιο υγιεινό κρέας είναι το ανθρώπινο, που μεταβολίζεται εύκολα και δεν επιβαρύνει τη λειτουργία της πέψης. Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως η ανθρωποφαγία είναι η πιο φυσικά υγιεινή διατροφή που θα μπορούσε να υπάρξει Δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως, καθώς ο πληθυσμός της γης αυξάνεται και η αναλογούσα κατά κεφαλή ποσότητα τροφής μειώνεται, η ανθρωποφαγία θα γίνει κάποτε της μόδας και στους πολιτισμένους. Γκαρσόν, ένα νεγράκι σούβλας, παρακαλώ! Αν αφήσουμε τη φύση να κυριαρχήσει πάνω στην κοινωνία, ο φασισμός γίνεται αναπόφευκτος. Το «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» του Καστοριάδη δεν είναι σύνθημα, είναι δίλημμα Ο φασισμός είναι η μοντέρνα εκδοχή της πολύ φυσικής ανθρωποφαγίας. Δηλαδή, ένας καπιταλισμός σπαραχτικά ειλικρινής.

Σοσιαλισμός σημαίνει «κοινωνισμός». Και η κοινωνία υπάρχει για να προστατεύονται οι αδύνατοι και όχι για να κυριαρχούν οι δυνατοί. Οι δυνατοί μπορούν να παν στη ζούγκλα με τον Ταρζάν και να ζήσουν εκεί παρέα με τα δυνατά λιοντάρια Αν και δεν είναι καθόλου βέβαιο πως τα δυνατά λιοντάρια θα αναγνωρίσουν σαν εξίσου δυνατά ζώα τους δυνατούς φασίστες και θα τους εξαιρέσουν από το μενού. Οπότε οι δυνατοί φασίστες θα επιστρέψουν στην κοινωνία των ανθρώπων φέρνοντας και μια λεοντή για να θυμούνται τη μάταιη απόπειρα να γίνουν λιοντάρια Οι φασίστες είναι κοριοί που, ωστόσο, μπορούν να σε φαν ζωντανό αν πέσουν πάνω σου μιλιούνια Γλίτωσα από τα λιοντάρια

και με φάγαν οι κοριοί, λέει ο μέγας είρων Μπέρτολντ Μπρεχτ. Είναι ένας θάνατος εντελώς γελοίος.

Βέβαια, υπάρχει βαρβαρότητα και στο σταλινισμό αλλά αυτή προέκυψε εκ των υστέρων δεν ήταν εκ των προτέρων γραμμένη στο πρόγραμμά του, όπως στο φασισμό.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Στάλιν και Νίτσε

«Ο Στάλιν δεν είναι, βέβαια, επίγονος του Μουσολίνι ή του Χίτλερ. Όχι μόνο γιατί είναι παλιότερος, αλλά και διότι ο κομουνισμός, ακόμα και στη σταλινική του εκδοχή, είναι το ακριβώς αντίθετο του φασισμού. Η κοινή στον φασισμό και το σταλινισμό αυταρχικότητα δεν πρέπει να μας μπερδεύει. Άλλωστε η αυταρχικότητα μπορεί να πάρει πολλές μορφές, ακόμα και δημοκρατικές κατ’ επίφαση.

Αν ο Στάλιν δεν είναι επίγονος, ο σύγχρονος του Μαρξ, Φρίντριχ Νίτσε (1844 - 1900), σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε να είναι πρόδρομος του φασισμού ή του ναζισμού. Τα πράγματα εδώ δεν τα μπέρδεψαν οι αστοί για λόγους σκοπιμότητας, όπως στην προηγούμενη περίπτωση, τα μπέρδεψε η γελοία αδερφή του Νίτσε, που ήταν ναζίστρια και που επεδίωκε με κάθε τρόπο και μέσο να χρίσει τον πεθαμένο αδερφό της πρόδρομο του ναζισμού. Πράγμα που, βέβαια, ο Γκέμπελς θα το εκμεταλλευτεί δεόντως. Ευτυχώς που ο μαρξιστής Χάινριχ Μαν, αδερφός του Τόμας Μαν, θα αποκαταστήσει έγκαιρα τον Νίτσε.

Αλλά οι αποκαταστάσεις μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953 ήταν τόσο πολλές, που δεν θα περισσέψει χρόνος να ασχοληθούμε. Ο Νίτσε χτύπησε ανελέητα το γερμανικό εθνικισμό όπως και κάθε εθνικισμό ή άλλο αγελαίο μόρφωμα Κανείς δεν μίσησε περισσότερο από τον Νίτσε τόσο την ανθρώπινη αγέλη όσο και το Κράτος. Κανείς δεν επιθύμησε τόσο πολύ την αυτοθεοποίηση του ανθρώπου. Όμως, το «γίνε θεός του εαυτού σου» του Νίτσε δεν σημαίνει γίνε παντοδύναμος σαν το θεό σημαίνει στηρίξου στον εαυτό σου, πάτησε καλά στα ποδάρια σου, όπως ο Ζαρατούστρα, και άσε στην άκρη το θεϊκό μπαστούνι. Απ’ αυτή την άποψη ο άθεος Νίτσε, όπως και ο θεϊστής Ντοστογιέφσκι, είναι πρόδρομος του φιλοσοφικού υπαρξισμού και όχι, βέβαια, του ναζισμού. Αλλωστε, αυτή η πάρα πολύ μεγάλη μορφή της σύγχρονης σκέψης δεν ήταν καν «γνήσιος» Γερμανός. Ήταν Σλάβος κατά την καταγωγή. Πολωνός συγκεκριμένα. Ο Νίτσε δεν έκρυψε ποτέ το φιλοσημιτισμό του. Κι ωστόσο βαφτίστηκε εχθρός των Εβραίων. Ο Νίτσε ήταν φιλόσοφος, δεν ήταν κοινωνιολόγος. Και σαν φιλόσοφος δεν θα ήταν δυνατό να κρίνει συγκεκριμένες μορφές κοινωνικότητας ή κοινωνικής οργάνωσης. Αλλωστε έκρινε, για την ακρίβεια κατακεραύνωσε, μόνο τον αγελαίο ανθρωπο. Κυρίως τον κατ’ εξοχήν αγελαίο άνθρωπο, το φασίστα, όπως θα μπορούσαμε να πούμε αν ο όρος ήταν γνωστός στην εποχή του. Ο περίφημος

«υπεράνθρωπος» του Νίτσε δεν έχει καμιά σχέση με το Σούπερμαν, όπως θα θελήσει να εμφανίσει το πράγμα ο Γκέμπελς. Ο υπεράνθρωπος του Νίτσε παίρνει τη δύναμή του μόνο από το πνεύμα και το ήθος του, ποτέ από τους μύες. Αν ο Νίτσε επετέθη με τόση σφοδρότητα κατά του χριστιανισμού ήταν γιατί ο χριστιανισμός, μια θρησκεία για δούλους όπως λέει, αποθεώνει την πνευματική οκνηρία μ’ εκείνο το ανεκδιήγητο «μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι». Και διότι κάνει τον κάθε ελλειμματικό να νιώθει σπουδαίος για μόνο το λόγο πως έχει το θεό μαζί του.

Εκτός από τον Ζαρατούστρα (Ζωροάστρη) στο Τάδε έφη Ζαρατούστρα (προτιμήστε την κλασική μετάφραση του Νίκου Καζαντζάκη), δύο τυπικούς νιτσεΐκούς υπεράνθρωπους μπορείτε να βρείτε και στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη, του απ’ αριθμόν δύο μετά τον Νίτσε στο διεθνή νιτσεΐσμό. Είναι ο Αλέξης Ζορμπάς και ο Καπετάν Μιχάλης. Ο Γιάννης Γουδέλης, ο εκδότης των έργων του Νίκου Καζαντζάκη στη δύσκολη περίοδο του διωγμού του από τα ελληνοχριστιανίζσντα φασιστοειδή, που ποτέ δεν θα λείψουν απ’ αυτόν τον κατάφορτο με ιστορία τόπο, βία είχε να σας πει πολλά, αν ζσύσε, για την ακατανόητη συμπεριφορά του Σπύρου Μελά και των άλλων «πατριωτών», που έκαναν ό,τι μπορούσαν για να μην πάρα το βραβείο Νόμπελ ο μεγαλύτερος νεοέλληνας πεζογράφος, για μόνο το λόγο πως ήταν νιτσεΐστής, όχι μαρξιστής. Ο καπετάν Μιχάλης, όπως και ο καπετάν Αρης, βγαίνουν

έξω από τα όρια του ελληνοχριστιανισμού, άρα δεν είναι «γνήσιοι» Έλληνες. Στην πυρά, λοιπόν, και τα βιβλία, και ο συγγραφέας τους. Ο Νίτσε ήταν λίγο νεώτερος από τον Μαρξ. Και οι δύο, ο καθένας απ’ τη σκοπιά του επεχείρησαν, τον ίδιο καιρό, να ανιχνεύσουν τη δυνατότητα ύπαρξης ενός «νέου ανθρώπου» σε συνθήκες αστικού και κυρίως μικροαστικού ανθρωπακισμού. Όμως, ο ανθρωπάκος, ο βολεψιματίας, ο αριβίστας, όχι μόνο δεν θα εξαφανιστούν στη Σοβιετική Ένωση αλλά θα πολλαπλασιάζσνται ταχύτατα σε συνθήκες υπαρκτού σοσιαλισμού.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Φασισμός

«Να πιστεύεις, να υπακούς, να πολεμάς. Αυτό ήταν το σταθερό και μονότονα επαναλαμβανόμενο σύνθημα του Μουσολίνι, ο οποίος απαγόρευσε τη χρήση του πολύ γνωστού συνθήματος της Γαλλικής Επανάστασης Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη. Ο φασισμός είχε και έχει πάντα σαν «ηθικά» πρότυπα για την αγωγή του πολίτη την αγάπη για την πατρίδα, την αφοσίωση στο καθήκον και την πειθαρχία. Το τέλειο μοντέλο του σωστού κράτους για το φασίστα είναι η πόληκράτος της αρχαίας Σπάρτης.

Ο φασισμός, στην αρχή του, δεν ήταν δόγμα, ήταν πρόγραμμα δράσης για την κατάχτηση της εξουσίας. Ο φασισμός δεν αναγνωρίζει κανένα ηθικό κίνητρο στην ιστορία και όλα τα εξαρτά από τη θέληση για δύναμη των αδυνάτων, που γίνονται δυνατοί με την ένωσή τους. Ένας βλάκας μπορεί να σε βασανίσει μόνο όταν συζητάς μαζί του από ανάγκη και χωρίς τη θέλησή σου. Πολλοί βλάκες ενωμένοι μπορούν να διαλύσουν τα πάντα με την ενωμένη, αγελαία και ζωώδη βούλησή τους. Είναι τεράστια η δύναμη της μάζας, που δεν αποτελείται κατά πλειοψηφία από ευφυείς.

Αυτό εκμεταλλεύτηκε και ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ. Ο Μουσολίνι απεχθανόταν τον ορθολογισμό και τόνιζε συνέχεια την αξία και τη σημασία των ενστίκτων και του ακτιβισμού, της δράσης για τη δράση. Ο πόλεμος για τον Μουσολίνι ήταν κάτι σαν γυμναστική που κρατά τις μάζες σε φόρμα. Όταν δεν γίνεται πόλεμος πρέπει να γίνονται μαζικές λαϊκές παρελάσεις, που μοιάζουν με ασκήσεις ακρίβειας ενός καλά γυμνασμένου στρατού. Ο Χίτλερ θα επιστρατεύσει διάσημους σκηνοθέτες για να στήνουν παρελάσεις σε μορφή υπερθεάματος, όπου η κοινωνία των μυρμηγκιών επιδεικνύει τις τεράστιες εντομολογικές της δυνατότητες.

Οι φασίστες πιστεύουν φανατικά στην αξία και τη σημασία κάθε είδους ανισότητας, φυσικής, οικονομικής, κοινωνικής. Ο φασισμός είναι

μια φυσική, μια ζωώδης κατάσταση. Ο φασισμός είναι κοινωνικός δαρβινισμός, όπου ο Καιάδας λειτουργεί ακατάπαυστα. Ο φασισμός είναι

το αντίθετο του ανθρωπισμού. Και δεν έχει ιδιαίτερα καλές σχέσεις με το χριστιανισμό ή όποια άλλη θρησκεία. Ο καλός φασίστας δεν επικαλείται το θεό στις δύσκολες στιγμές του αλλά τον Αρχηγό ή το «πνεύμα της φυλής», όπως αυτό αντικειμενοποιείτε στα διάφορα λάβαρα και σύμβολα, που λειτουργούν άλλοτε σαν φετίχ και άλλοτε σαν τοτέμ.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Volkswagen

«Ο τελευταίος, μάλιστα, έφκιαξε για το λαό ένα πολύ φτηνό αυτοκίνητο, που υπάρχει ακόμα στους δρόμους όλου του κόσμου, ίσως για να μας θυμίζει πως ο ναζισμός κυκλοφορεί πάντα Το Φολκσβάγκεν, που στα γερμανικά σημαίνει λαϊκό όχημα, ήταν δική του ιδέα. Ποιος ηγέτης τον καιρό του Χίτλερ θα μπορούσε να λανσάρει το σλόγκαν «ένα αυτοκίνητο για τον καθένα»; Αν στ’ αλήθεια πιστεύεις κι εσύ πως το σύνθημα «ένα αυτοκίνητο για τον καθένα» είναι πιο σημαντικό και πιο φιλολαϊκό απ’ το «καλές δημόσιες συγκοινωνίες για όλους», ψάξου και ίσως ανακαλύψεις μέσα σου, ο μη γένοιτο, έναν αγέννητο ακόμα φασίστα.

Πνίξ’ τον πριν γεννηθεί γιατί μετά θα δυσκολευτείς πολύ. Κυρίως όταν δέρνεις τη γυναίκα σου, όταν ταλαιπωρείς τα παιδιά σου, όταν χαίρεσαι να εξουσιάζεις τους υφισταμένους σου, όταν είσαι δημόσιος υπάλληλος και βασανίζεις αυτούς που θα έπρεπε να εξυπηρετείς· όταν, δηλαδή, έχεις τις αναγκαίες ηθικές, κοινωνικές και ψυχολογικές προϋποθέσεις για να είσαι ένας γελοίος φασιστάκος της γελοιωδέστερης μορφής, αυτής που ο Μιχαήλ Ρομ θα ονομάσει «καθημερινό [ή υφέρποντα] φασισμό». Πρόκειται για έναν άτυπο φασισμό, που παράγει φασιστοειδή αδιάκοπα και σε καθημερινή βάση. Ένας φασίστας δημαγωγός να εμφανιστεί ξαφνικά, και το φασιστοειδές θα γίνει αυτομάτως κανονικότατος φασίστας. Ο καθημερινός φασισμός μετατρέπεται εύκολα σε κοινωνικό κίνημα και σε κόμμα, αν ο φασίστας ηγέτης είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί επιδέξια τη φασίζσυσα, αυταρχική, μικροαστική νοοτροπία της καθημερινής ζωής.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Σωβινισμός

«Δεν κουμαντάρει κανείς εύκολα τις πάρα πολλές εθνότητες που συναποτελούσαν τη Σοβιετική Ένωση, όπως άλλωστε έδειξε και το πρόβλημα που δημιουργήθηκε στη διάρκεια της «βασιλείας» του Γκορμπατσόφ στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπου παρά τη συνεχώς και ειλικρινώς διακηρυσσόμενη ευγνωμοσύνη των Αρμενίων για τη βοήθεια που τους πρόσφερε το νέο καθεστώς το 1917 ώστε να ξεφύγουν απ’ το λεπίδι των Τούρκων, έρχονται τώρα και ζητούν την ενσωμάτωση στην ενσωματωμένη στην ΕΣΣΔ Αρμενία μιας ενσωματωμένης στην ΕΣΣΔ περιοχής του ενσωματωμένου στην ΕΣΣΔ Αζερμπαϊτζάν! Οι σοβινιστές, λοιπόν, παραμένουν ηλίθιοι και υπό σοσιαλιστικό καθεστώς.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Γραφειοκρατία

"Πώς και γιατί συνέβη αυτό το κακό με τη σοβιετική γραφειοκρατία, όταν μάλιστα όλοι τη φοβούνταν και στην αρχή όλοι επιθυμούσαν να μην εμφανιστεί αυτό το σκιάχτρο; Πώς γίνεται ένας ειλικρινής και τίμιος κομουνιστής να μεταβάλλεται ξαφνικά σε αισχρό γραφειοκράτη; Ας ακούσουμε και πάλι τον Τρότσκι. Νομίζω ότι λέει την τελευταία λέξη επί του θέματος: «Όταν λιγόστεψε η ένταση και οι νομάδες της επανάστασης καθηλώθηκαν στις θέσεις τους, ξυπνούσαν τότε μέσα τους, ζωντάνευαν και αναπτύσσονταν όλα τα χαρακτηριστικά της ψυχολογίας του μέσου ανθρώπου, συμπάθειες και επιθυμίες

υπαλλήλων ικανοποιημένων απ’ τον εαυτό τους (...) Αρχισαν επισκέψεις ανάμεσα στους ηγετικούς κύκλους, τακτικές εμφανίσεις στα μπαλέτα, συντροφικά γλέντια με πιοτό, όπου έπαιρνε κι έδινε το κουτσομπολιό, όλα αυτά που εμένα δεν μ’ ενθουσίαζαν καθόλου». (Από το βιβλίο του  Η ζωή μου).

Έχουμε εδώ μια τέλεια περιγραφή της προΐούσας γραφειοκρατικοποίησης ενός πρώην επαναστάτη, που έκανε την επανάσταση και ησύχασε. Και καλά αυτός. Αμ, οι άλλοι, οι κηφήνες που δεν έκαναν καμιά επανάσταση; Εννοώ τους γραφειοκράτες των δυτικών κομουνιστικών κομμάτων, κυρίως αυτών που δεν πέρασαν τις δυσκολίες που πέρασε το

δικό μας ΚΚΕ μ’ εκείνους τους εκπληκτικούς αγώνες του. Αμ, οι παράλλοι, οι δεύτερης και τρίτης γενιάς γραφειοκράτες, που δεν τους γνώρισε ο Τρότσκι, όμως τους ξέρουμε καλά εμείς; ΤΙ οικτρά ανθρωπάκια, μα το θείο Κάρολο!

Όλοι αυτοί κάποτε βρέθηκαν λίγο ώς πολύ τυχαία κοντά στα γραφεία του ΚΚ, μπήκαν μέσα και την άραξαν για να παριστάνουν ισοβίως τους κομματικούς παράγοντες και τα στελέχη — τρομάρα τους για στελέχη, δηλαδή — έναντι μιας ισχνής αντιμισθίας, που συχνά

αντισταθμίζεται από μια γονική κομματική παροχή και το πράγμα έτσι γίνεται ακόμα πιο ευχάριστο. Ω, της γραφειοκρατικής συμφοράς! θείε Κάρολε, πώς καταντήσαμε έτσι; Να τοποθετούνται οι γραφειοκράτες στο απυρόβλητο και από κει να μας πυροβολούν με τη μωρία τους και την αγραμματοσύνη τους. θείε Βλαδίμηρε, δώσ’ τους πρώτα μια φάπα και στη συνέχεια πες τους πως έχουν τόση σχέση με τον κομουνισμό όση κι ο φάντης με το ρετσινόλαδο. Όχι, πάντως, με το ρετσινόλαδο του Μανιαδάκη, γιατί αυτό είχε όντως σχέση με τον κομουνισμό, εδώ σε μας: το έδινε το πρωτοπαλίκαρο του Μεταξά στους κομουνιστές για να αποκαθαρθούν στα γρήγορα απ’ όλα τα σκατά που είχαν μέσα τους, βαθιά μέσα τους, μέχρι τη βρώμικη ψυχή τους.

Λοιπόν, η σοβιετική γραφειοκρατία ήταν φαινόμενο αναπόφευκτο; Ναι, ήταν. Το λέω εν πλήρει συνειδήσει και απελπισία Σε κάθε ανώριμη κοινωνία, όπου ο «νέος άνθρωπος» είναι το ζητούμενο και όχι το υπάρχον, η γραφειοκρατία είναι αναπόφευκτη. Η γραφειοκρατία σ’ όλες τις μορφές της θα εξαλειφθεί μόνο στην αταξική κοινωνία. Μέχρι τότε, κουράγιο. Και μη χτυπάτε το κεφάλι σας στον τοίχο όταν απέφτετε πάνω σε γραφειοκράτη. Χτυπήστε το καλύτερα πάνω του. Το ίδιο κάνει."

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.