Μοντάζ - Τι κόσμος είναι αυτός

Σάββατο 30 Μαρτίου 2013

Η "προφητεία" του Τρότσκι

«Γράφει ο Τρότσκι στο σημαδιακό και θα λέγαμε προφητικό έργο του 7α πολιτικά μας καθήκοντα,γραμμένο το 1904 στη Γενεύη: «Οι μέθοδοι του Λένιν οδηγούν πρώταστην αντικατάσταση του κόμματος από την κομματική οργάνωση, στη συνέχεια στην αντικατάσταση της κομματικής οργάνωσης από την Κεντρική Επιτροπή και τέλος στην αντικατάσταση της Κεντρικής Επιτροπής από τον ένα και μοναδικό, το δικτάτορα». Τα παραπάνω λόγια, που ακούγονται σαν προφητεία, γράφτηκαν πάρα πολύ έγκαιρα για το κατοπινό σοβιετικό καθεστώς, το 1904. Τα πράγματα θα εξελιχτούν ακριβώς όπως τα πρόβλεψε ο Τρότσκι.
Όμως, αμέσως μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση ο Τρότσκι αλλάζει απόψεις και συμφιλιώνεται οριστικά πλέον με τον Λένιν. Τώρα πιστεύει στο «δημοκρατικό συγκεντρωτισμό», όπως τον καταλαβαίνει ο Λένιν, σαν ένα κράμα αυταρχικότητας που ντρέπεται να πει το όνομά της και δημοκρατίας που στραβοπατάει φορώντας τα στενά παπούτσια του συγκεντρωτισμού. (Η γνήσια δημοκρατία τείνει σταθερά στην αποκέντρωση).»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.


Δεν φταίνε οι Εβραίοι, αλλά το μεγάλο κεφάλαιο!

«Ποτέ κανείς δεν θα καταφέρει να πείσει τον αποβλακωμένο μικροαστό πως για τα δεινά του δεν φταίει η ράτσα των Εβραίων, αλλά το μεγάλο Κεφάλαιο, που είναι κατά κύριο λόγο εβραϊκό. Ο Εβραίος Μαρξ, που θα κατηγορηθεί από άλλης τάξεως ηλιθίους για αντισημιτισμό είναι σαφέστατος επ’ αυτού στο  Εβραϊκό ζήτημα. Οι Εβραίοι έπαιξαν ουσιαστικό ρόλο στην εδραίωση του καπιταλισμού σαν τραπεζίτες. 'Επαιξαν όμως εξίσου ουσιαστικό ρόλο και στη
δημιουργία του μαρξισμού και την εδραίωση του κομουνισμού. Οι ζηλόφθονες και οι φοβισμένοι μικροαστοί, οι φασίστες και οι φασίζοντες, όταν επιτίθενται κατά των Εβραίων επιτίθενται ταυτόχρονα τόσο κατά των φανερών εχθρών, των κομουνιστών, όσο και κατά των κρυφών, των μεγαλοαστών, που τους φράσσουν το δρόμο της «κοινωνικής ανόδου». Ο αντισημιτισμός στη φιλόξενη και ανεκτική Γαλλία δεν ήταν ποτέ ισχυρός έξω από τα όρια της μικροαστικής άκρας Δεξιάς. 'Ομως, στη διάρκεια του Μετώπου θα φουντώσει ξαφνικά και θα γενικευτεί. Κάποιοι θα ανακατώσουν τη χόβολη και η φωτιά που θα ανάψει θα κάψει πολλούς.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Προσοχή στον σοσιαλίζοντα εθνικισμό

«Η πιο μεγάλη αντιεθνικίστρια σ’ ολόκληρη την ιστορία του αντιεθνικισμού είναι αναμφισβήτητα η πολιτογραφημενη Γερμανίδα, Πολωνοεβραία Ρόζα Λούξεμπουργκ. Αλλά η θρυλική Ρόζα είναι νεκρή από το 1919. Από τη χρονιά αυτή και μετά στη Γερμανία δεν υπάρχει κανένα σοβαρό εμπόδιο για να ανακόψει την ορμή του γερμανικού εθνικισμού. Πρώτα ο ολίγον εθνικιστής Έμπερτ, μετά ο πολύ εθνικιστής Χίντεμπουργκ, μετά ο υπερεθνικιστής Χίτλερ και η Γερμανία θα καταποντιστεί στον εθνικισμό της, που μάταια προσπαθεί να τον ανακόψει ο Τόμας Μαν. Στο  Μαγικό βουνό μάταια ο μεγάλος πεζογράφος κρούει απεγνωσμένα τον κώδωνα του κινδύνου. Η φυματίωση του εθνικισμού θα προσβάλει και θα καταστρέψει έναν ολόκληρο λαό, ένα μεγάλο λαό. Προσοχή, λοιπόν, ακόμα και στον ολίγο, το σοσιαλίζοντα εθνικισμό. Ο ολίγος εθνικισμός κατά κανόνα ενεργεί όπως ο αρχικός πυρήνας της χιονοστιβάδας μέσα σε μια ελλειμματική συνείδηση, η οποία χρειάζεται προγονικά υποστυλώματα προκειμένου να νιώθει καλά ο χάλιας φορέας ενός ετοιμόρροπου ψυχισμού. Ο εθνικισμός, πέρα και πάνω από τις ποικίλες πολιτικές εφαρμογές του είναι ύπουλη ψυχική νόσος, θα πει ο Βίλχελμ Ράιχ.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Εθνικισμός: το τελευταίο καταφύγιο των ηλιθίων

«Ο Αιζαακ Μπερλίν (Καρλ Μαρξ) λέει πως τόσο ο Μαρξ όσο και ο Ένγκελς πίστευαν πως ο εθνικισμός, μαζί με τη θρησκεία και το μιλιταρισμό, είναι ισάριθμοι αναχρονισμοί και συγχρόνως υποπροϊόντα και προπύργια της καπιταλιστικής τάξης, ανορθολογικές, αντεπαναστατικές δυνάμεις οι οποίες με την εξέλιξη των οικονομικών θεμελίων τους θα
εξαφανιστούν αυτομάτως. Δεν εξαφανίστηκαν. Ο ανορθολογισμός θα αποδειχτεί ισχυρότερος του ορθολογισμού, φαινόμενο κάθε άλλο παρά σπάνιο στην ιστορία. Άλλωστε, πάρα πολλά επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα χρησιμοποίησαν τον εξόφθαλμα παράλογο εθνικισμό για να πετύχουν λογικότατα πράγματα Ο εθνικισμός, εκτός από ιδεολόγημα είναι και εργαλείο δουλειάς. Το παν εδώ θα εξαρτηθεί σε ποιου τα χέρια βρίσκεται αυτό το εργαλείο. Ο Στάλιν στην αρχή, όταν ήταν επίτροπος Εθνοτήτων, επεχείρησε αλλά δεν μπόρεσε να κάμψει τον εθνικισμό, το τελευταίο καταφύγιο των ηλιθίων, όπως θα πει ο Γκαλμπρέηθ, μια ερζάτς θρησκεία που ταλανίζει αδιάκοπα τον κόσμο από την εποχή του Διαφωτισμού, που τον εφεύρε. Όμως, στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ο Στάλιν θα αλλάξει τακτική και θα χρησιμοποιήσει πολιτικά το ρωσικό εθνικισμό με έναν άκρως εντυπωσιακό τρόπο και με πολύ μεγάλη επιτυχία
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης (Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας) συνιστά να χρησιμοποιούμε έξυπνα το ούτως ή άλλως αναπόφευκτο φαντασιακό. Οι κοινωνίες για να αυτοθεμισθούν και να αυτοοργανωθούν χρησιμοποιούν περισσότερο τη φαντασία, άρα και το παράλογο, παρά τη λογική. Όμως, αυτό ακριβώς έκανε και ο Στάλιν: χρησιμοποίησε περισσότερο τη φαντασία, άρα και το παράλογο, παρά τη λογική. Η λογική δεν βολεύει, ο παραλογισμός δεν βολεύει, τι βολεύει, λοιπόν.  Ίσως μια ισορροπία ανάμεσα στα δύο, όπως στην αρχαία Ελλάδα (Βλέπε επί του θέματος και το ιδιοφυές έργο του Ντοτς Οι Έλληνες και το παράλογό).
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο Διαφωτισμός, που δημιούργησε τον εθνικισμό στη σύγχρονή του εκδοχή, παρά την αναμφισβήτητη αξία του και τον τεράστιο ιστορικό του ρόλο, είναι δημιούργημα του «φωτισμένου» στρώματος της αστικής τάξης, που ασφυκτιούσε υπό φεουδαρχικό υπερεθνικό ή πολυεθνικό καθεστώς. Ο εθνικισμός ήταν ο τρόπος που βρήκαν οι διαφωτιστές να προσβάλουν τη φεουδαρχία και τις Αυτοκρατορίες. Ο εθνικισμός, λοιπόν, είναι αυτός που δημιούργησε τα εθνικά κράτη. Κάθε πολυεθνικός συνασπισμός, είτε παραπέμπει σε μια άτυπη αυτοκρατορία είτε όχι, είναι εξ ορισμού αντιεθνικιστικός. Ο διεθνισμός δεν είναι εξ ορισμού προοδευτικός. Το παν εδώ θα εξαρτηθεί από το είδος και τους σκοπούς των πολυεθνικών σχημάτων. Σε συνθήκες ανάπτυξης και επέκτασης των πολυεθνικών, σαφώς και δεν είμαστε διεθνιστές με την έννοια που θα ήθελε το μεγάλο Κεφάλαιο και οι κονδυλοφόροι του.
Διεθνιστικός και αντιεθνικιστικός είναι και ο εξ ορισμού οικουμενικός χριστιανισμός. Κι αυτό σημαίνει πως ο διεθνισμός δεν είναι προοδευτικός πάντα και σ’ όλες τις περιπτώσεις. Όπως δεν είναι πάντα και σ’ όλες τις περιπτώσεις αντιδραστικός ο εθνικισμός. Ο Μαρξ και ο
Ένγκελς τάσσονται ρητά και κατηγορηματικά κατά του εθνικισμού διότι έχουν στο νου τους, σαν ιστορική προοπτική, το παγκόσμιο αταξικό κράτος. Σε μια τέτοια περίπτωση δεν μπαίνει θέμα εθνικισμού διότι δεν μπαίνει θέμα εθνικού κράτους. Ο εθνικισμός μ’ άλλα λόγια, όταν δεν είναι ένα βλακώδες ιδεολόγημα κατάλληλο περισσότερο για φασίστες παρά για σοβαρούς ανθρώπους, είναι ένα εύχρηστο εργαλείο για πολιτική δουλειά, που πρέπει να μάθουμε να το χρησιμοποιούμε επιδέξια κατά τις περιστάσεις και κατά τους προγραμματισμούς μας.Η εμφάνιση ενός αριστερού εθνικισμού τα τελευταία χρόνια έχει
άμεση σχέση με τον ιμπεριαλισμό και την ανάπτυξη των πολυεθνικών εταιριών και των πολυεθνικών οργανωτικών, διοικητικών και οικονομικών σχημάτων. Τα αριστερά κόμματα υποχρεώθηκαν εκ των πραγμάτων να ενδοστραφούν και να γίνουν και αυτά λιγάκι εθνικιστικά. Δεν πρέπει να είμαστε δογματικοί σε τίποτα και για τίποτα.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.


Ο φασισμός και οι αστοί

«Οι αστοί θα καταλάβουν έγκαιρα πως ο φασισμός όχι μόνο τους βολεύει σε περιόδους κρίσης, αλλά είναι και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την ανάσχεση της ανάπτυξης του κομουνιστικού κινήματος. Και με βαριά καρδιά θα τον αποδεχτούν σαν λύση ανάγκης. Μέχρι που ο Χίτλερ να τους πάρει φαλάγγι, οπότε και θα αλλάξουν συμπεριφορά και πάλι με βαριά καρδιά θα συμμαχήσουν με τους κομουνιστές κατά του φασισμού και του ναζισμού στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από τότε και μέχρι τις μέρες μας ο φασισμός θα είναι ο μπαλαντέρ στο πολύπλοκο πολιτικό παιχνίδι. Μόνο που σήμερα οι αστοί δημαγωγοί ποντάρουν πιο έξυπνα και πιο διακριτικά στο χαρτί του φασισμού, αποφεύγοντας να αναφέρουν ακόμα και το όνομά του μετά τη ναζιστική θηριωδία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αν ο μπαλαντέρ που λέγαμε σας θυμίζει κάτι το πράσινο, ορθώς σας το θυμίζει.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Φασισμός είναι ο "σοσιαλισμός" των μικρομεσσαίων

«Ο φασισμός και ο ναζισμός είναι ο «σοσιαλισμός» των μικρομεσαίων. Κι αν αυτό κάτι πράσινο σας θυμίζει, ορθώς σας το θυμίζει. Ο φασισμός έχει χαμαιλεοντική ικανότητα μεταμφίεσης και δεν είναι πάντα δικτατορικός. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ούτε ο Μουσολίνι, ούτε ο Χίτλερ, ούτε ο δικός μας Μεταξάς κατέλαβαν την εξουσία με τη βία. Την εξουσία τούς την παρέδωσαν οι αστοί για να καλμάρουν τους έξαλλους μικροαστούς και δι’ αυτών θα ανακόψουν την ανάπτυξη του μαρξιστικού εργατικού κινήματος. Αν αυτό σας θυμίζει κάτι πράσινο και ΕΑΜογενές, ορθώς σας το θυμίζει.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Οι πλούσιοι είναι όλοι έξυπνοι

«Έλα, όμως, να πεις στον Μήτσο πως είναι παράλογη σπατάλη του κοινωνικού πλούτου η εναέρια κυκλοφορία μιας παρέας κροίσων με λίαρ τζετ. θα σου πει: Μπράβο τους, αφού τα κατάφεραν. Και δεν θα αναρωτηθεί πώς τα κατάφεραν. θα ερμηνεύσει το γεγονός σαν εύνοια της τύχης, σαν εύνοια του θεού και, σε μια πολύ πιο προχωρημένη κατάσταση αποβλάκωσης, σαν το πραχτικό αποτέλεσμα της εξυπνάδας του πλούσιου. Λες και οι ηλίθιοι ανάμεσα στους πλούσιους δεν αντιπροσωπεύουν το ίδιο ακριβώς ποσοστό ηλιθίων που υπάρχουν παντού. Ξεχνάμε πως τόσο η εξυπνάδα όσο και η βλακεία είναι κατηγορήματα υπερταξικά και υπερκομματικά (Το μεγάλο πρόβλημα για μας τους αριστερούς είναι η... αριστερή βλακεία. Με τη δεξιά βλακεία τα βολεύουμε όπως όπως.)»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.

Πέμπτη 28 Μαρτίου 2013

Τι να σου πάρουν, βρε ξόανο;

«Εκτός από τους παραπάνω τρεις αποτελεσματικούς τρόπους για να βγάλει κανείς χρήματα, υπάρχει κι ένας τέταρτος, που είναι αναποτε­λεσματικός διότι είναι ελάχιστα προσοδοφόρος (κερδοφόρος): η αποτα­μίευση του περισσεύματος του μισθού ή του ημερομισθίου. Σε αντίθεση με τους τρεις κλασικούς τρόπους που είναι ανοιχτοί, αυτός εδώ είναι κλειστός. Ο μισθός είναι αδύνατο να αυξάνεται συνε­χώς. Αυτό σημαίνει πως όσο μεγάλος κι αν είναι ο μισθός σου απο­κλείεται να γίνεις βιομήχανος με την αποταμίευση του περισσεύματος.
Μπορείς, όμως, να γίνεις στην αρχή μικροβιοτέχνης, στη συνέχεια βιοτέχνης και τέλος βιομήχανος, αν όλα παν καλά και κυρίως αν έχεις το θεό, που λέγαμε, μαζί σου.
Όπως και να ’ναι, αν παραμείνεις μισθωτός σ’ όλη σου τη ζωή και ποτέ δεν βάλεις στη δούλεψή σου άλλους μισθωτούς, ξέχνα τον πλούτο. Δεν υπάρχει ούτε ένας πλούσιος που απόχτησε πλούτο με τις εκ του μισθού του οικονομίες και χωρίς να έχει ανθρώπους να δου­λεύουν για λογαριασμό του σε μια δική του εργασία. Η δική μας ερ­γασία ανοίγει κάποιες προοπτικές, η μισθωτή εργασία συνήθως κλεί­νει όλες τις προοπτικές. Το πολύ που μπορείς να κάνεις με το μισθό σου είναι να αγορά­σεις, κατά το τέλος της ζωής σου, ένα ή δυο διαμερίσματα και, λίγο νωρίτερα, ένα ή δύο αυτοκίνητα, ένα με μονό κι ένα με ζυγό αριθμό.
Αντε, να νοικιάσεις και καμιά γκαρσονιέρα για την γκόμενα, που βοη­θάει την κατάκοπη σύζυγό σου στα συζυγικά της καθήκοντα χωρίς, βέβαια, την άδειά της. Η επί της γης μικροαστική ευτυχία σου θα πε­ριοριστεί σ’ αυτά τα ολίγα. Πες, λοιπόν, δόξα σοι ο θεός, και συνέχισε να πηδάς την γκόμενα. Αν, μωρέ μικροαστέ μου, τα θεωρείς πολλά όλα αυτά που απόχτησες είναι γιατί δεν έχεις συνείδηση των μεγεθών και παριστάνεις τον καπιταλιστή διότι έχεις ένα σπίτι, ένα αυτοκίνητο, μια σύζυγο, ένα παιδί, ένα σκύλο και μια γκόμενα. Να με συγχωρείς, φίλε, αλλά αν τον καπι­ταλισμό τον αντιλαμβάνεσαι ούτω πως, μικροαστικά, τι να σου πω να σου πω πως είσαι ηλίθιος; Και γι’ αυτό φοβάσαι πως θα στα «πάρουν οι κομουνιστές»; Τι να σου πάρουν, βρε ξόανο; Το διαμέρισμα; Ξέρεις να πήραν οι κομουνιστές, όταν υπήρχαν, εκεί που υπήρχαν, κανένα διαμερισματάκι ή κανέναν κηπάκο; Αντε, λοιπόν, πνίξου μέσα στην τάφρο που δημιούργησε γύρω σου η χονδροειδής προπαγάνδα, η προορισμένη για χοντρούς εγκεφάλους και άσε μας ήσυχους στην αγωνία μας για
το μέλλον του κόσμου. 
Λοιπόν, φίλε μου, που αν και σε βρίζω σε θεωρώ πάντα φίλο (άλ­λωστε, μόνο τους φίλους θα μπορούσε να βρίσει κανείς χωρίς να τον παρεξηγήσουν), όσο καλά κι αν σε πληρώσει ο εργοδότης σου για τις υπηρεσίες που του παρέχεις, ποτέ δεν θα σου δώσει αυτά που πρέπει
Για να στα δώσει πρέπει να σε κάνει συνεταίρο. Άλλωστε, κανείς εργο­δότης δεν δίνει στο μισθωτό περισσότερα απ’ όσα κερδίζει απ’ αυτόν. Αν το έκαμνε, θα χρεοκοπούσε, θα το έκλεινε το μαγαζί. Αυτά τα πράγματα, άλλωστε, δεν μπορούμε να τ ’ αφήσουμε στην
καλή προαίρεση των αφεντικών, στην καλοσύνη τους, στα χριστιανικά τους αισθήματα. Εκτός του ότι οι περισσότεροι στερούνται αυτών των υψηλών ιδανικών, τα κοινωνικά και τα οικονομικά φαινόμενα δεν είναι πρόβλημα συνεννόησης και καλής θέλησης, όπως θέλουν να λένε αφε­λέστατα οι σοσιαλδημοκράτες. Οι κοινωνικοί νόμοι, δυστυχώς, δεν έχουν σχέση ούτε με το συ­ναισθηματισμό, ούτε με την ατομική βούληση, ούτε με την καλή προαί­ρεση. Είναι αντικειμενικοί Και αφάνταστα σκληροί Αυτός είναι ο λόγος που ένας καπιταλιστής, ακόμα και στην περίπτωση που είναι όντως ένας «χρυσός άνθρωπος» (με την ηθική έννοια, γιατί με την οικονο­μική δεν θα ήταν και τόσο δύσκολο να είναι), θα παραμείνει εκμε­ταλλευτής μέχρι το τέλος του καπιταλιστικού βίου του. θέλει δεν θέ­λει. Αν δεν θέλει δεν έχει παρά ν’ αλλάξει δουλειά και να γίνει μι­σθωτός. Το μυστικό του πλούτου, λοιπόν, είναι καλά κρυμμένο μέσα στη μαγική λέξη κέρδος.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999.


Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013

Κομμουνιστές και χριστιανοί

«Αν οι κομουνιστές έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν τελικά, λέει ο Τεγιάρ ντε Σιαρντέν, που συν τοις άλλοις ήταν και πολύ καλός θεολόγος, αυτό οφείλεται στο ότι είναι οι μόνοι πλέον που είναι σε θέση να πεθάνουν για συμφέροντα που δεν είναι τα προσωπικά τους, όπως οι χριστιανοί παλιότερα, τότε που δεν ήταν ακόμα ψοφοδεείς και μπορούσαν να αντιμετωπίζουν με αξιοπρέπεια τα λιοντάρια στην αρένα. Άλλωστε  εκείνοι πίστευαν στη «μετά θάνατον ζωή» κι αυτό διευκόλυνε το θάνατό τους. Οι χιλιάδες κομουνιστές, όμως, που στήθηκαν με τόση αξιοπρέπεια μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα δεν πίστευαν στη μετά θάνατον ζωή. Για μένα τουλάχιστον, ο Νίκος Μπελογιάννης και ο Νίκος Πλουμπίδης, μεταξύ πάρα πολλών άλλων, σαφώς υπερτερούσαν κατά το ήθος από τους μάρτυρες του χριστιανισμού.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού».

Αισιοδοξία

«Όπως θα πει ο Καμύ, η μόνη γνήσια μορφή αισιοδοξίας είναι η χωρίς προσδοκία ανάστασης ή αναβίωσης παραδοχή του απόλυτα βέβαιου γεγονότος του θανάτου των πάντων. Μόνο τότε μπορείς να βαδίζεις προς τον τάφο σου τραγουδώντας ηρωικά και πένθιμα, λέει ο Καμύ.  (Ο Ξένος και Ο μύθος τον Σίσυφου θα σας μάθουν πολλά επ’ αυτού). Κουράγιο, λοιπόν, μελλοθάνατοι, και καλή δύναμη. Κι όσοι προτιμάτε μια από τις πολλές μορφές αθανασίας που προσφέρουν τα μαγαζιά όλων των θρησκειών, δεν έχετε παρά να διαλέξετε όποια σας ταιριάζει και με γεια σας!»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού», 1999

Αναρχισμός του Ραφαηλίδη

"Η αναρχία είναι μια κατάσταση φυσική. Κάθε φυσιολογικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να νιώθει άσχημα όταν κάποιος ή κάποιοι προσπαθούν να περιορίσουν την φυσική για κάθε άνθρωπο τάση να φέρεται φυσικά. Η εξουσία είναι κάτι το παρά φύση. Στην φύση δεν υπάρχει εξουσία, υπάρχει ηγεσία. Ηγέτης είναι αυτός που ηγείται, που προηγείται και δείχνει τον δρόμο στους άλλους για να μη χαθούν. Το κριάρι δεν ασκεί εξουσία στο κοπάδι, απλώς ηγείται του κοπαδιού.

Μια μικρή ή μεγάλη ομάδα ανθρώπων εύκολα δέχεται ως φυσικό ηγέτη αυτόν που αναδεικνύεται φυσικά, μέσα από φυσικές, μη καταναγκαστικές, αυτόματες διαδικασίας. Οι άνθρωποι, ακόμα κι όταν δεν το δείχνουν, πάντα δυσφορούν όταν ο ηγέτης έρχεται έτοιμος απ' έξω ή πέφτει με αλεξίπτωτο από πάνω.

Αναρχία, λοιπόν, είναι η άρνηση κάθε μορφής εξουσίας που δεν είναι φυσική και κοινά αποδεκτή από όλους και όχι μόνον από την πλειοψηφία. Η αναρχία πάει σταθερά κόντρα σε κάθε είδους αρχή, σε κάθε μορφή εξουσίας, θρησκευτική, πολιτική, κομματική.

Η αναρχία και η ελευθερία είναι σχεδόν συνώνυμα. Οι προσπάθειες των φιλοσόφων να τοποθετήσουν τα όρια της ατομικής ελευθερίας ενός ανθρώπου δίπλα στα όρια της ατομικής ελευθερίας του κάθε ανθρώπου δεν είναι παρά μια θεωρητική επιβεβαίωση του κύριου αιτήματος του αναρχισμού για σεβασμό της ατομικότητας και της προσωπικότητας του καθένα.

Αρκεί, βέβαια, τούτη η προσωπικότητα να μην είναι χονδροειδώς ετεροκαθορισμένη και με τον ψυχολογικό μηχανισμό της "ψευδούς συνειδήσεως" να γίνεται αντιληπτή από το άτομο σαν αβίαστα αυτοκαθορισμένη. Δεν είναι δυνατόν κάποιος να πιστεύει πως είναι άνθρωπος με προσωπικότητα, όταν είναι καταφάνερο πως το συνειδησιακό περιεχόμενο της προσωπικότητάς του δεν δημιουργήθηκε κάτω από μια πολύ μεγάλη δέσμη ανεμπόδιστων επιδράσεων αλλά μπήκε στην συνείδηση με "μετάγγιση" από μια κοινή δεξαμενή, ας πούμε από τον Θεό, από την κομματική ιδεολογία, από την συλλογική "εθνική ψυχή", από τον Αρχηγό.

Το αναρχικό κίνημα, με τις πολλές και ποικίλες παραλλαγές του, αποσκοπεί στην εγκαθίδρυση στην κοινωνία καθεστώτος πραγματικής ισότητας, πραγματικής αδελφοσύνης, πραγματικής δικαιοσύνης, έξω και πέρα από κάθε καταναγκασμό που βάζει όρια και στην ισότητα, και στην αδελφοσύνη, και στην δικαιοσύνη. Ο αναρχισμός, η απόρριψη της Αρχής, της εξουσίας σε όλες της τις μορφές, είναι ένα ιδανικό για την αβίαστα και ελεύθερα αυτορυθμιζόμενη προσωπικότητα.

Μια συγκεκριμένη "κοινωνία ζώων" δεν αλληλοσπαράσσεται. Τα μέλη της ανακαλύπτουν την αξία της φυσικής κοινωνικότητας μόνα τους, με βάση το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Το φυσικό δίκαιο δεν είναι το δίκαιο της ζούγκλας. Γίνεται, όμως, δίκαιο της ζούγκλας όσον αφορά τις "εξωτερικές σχέσεις". Μια ομάδα ζώων του ίδιου είδους μπορεί να βρίσκεται σε σταθερά εχθρικές σχέσεις με μια άλλη ομάδα ζώων διαφορετικού είδους.

Αν αντιμετωπίζουμε τις ανθρώπινες φυλές σαν διαφορετικά ζωικά είδη που αλληλοσπαράσσονται μέχρι εξοντώσεως, τότε δεν είμαστε μόνο ρατσιστές, είμαστε ζώα, αφού ξέρουμε πως όλοι οι άνθρωποι, ασχέτως φυλής, ανήκουν στο ίδιο βιολογικό είδος.

Κανένας άνθρωπος δεν διαφέρει από τον άλλο όσον αφορά τις βιολογικές λειτουργίες. Κάθε διαφορά στην εξωτερική εμφάνιση έχει σχέση μάλλον με το περιβάλλον παρά με την βιολογία. Όταν ζεις στην διακεκαυμένη ζώνη είναι σαν να κάνεις μια διαρκή, καταναγκαστική ηλιοθεραπεία. Το δέρμα σου μαυρίζει και το επίκτητο χαρακτηριστικό γίνεται κληρονομικό με την εγγραφή του στο DNA. Κάθε λευκός θα μαυρίσει ύστερα από χίλιες γενιές απογόνων αν εγκατασταθεί σήμερα στην Νιγηρία, για παράδειγμα. Κάθε διαφορά, λοιπόν, ανάμεσα σε φυλές είναι διαφορά ανάμεσα σε συμφέροντα και όχι σε αίματα.

Ο εθνικισμός είναι πολιτιστικό δεδομένο. Στηρίζεται στην διαφορετικότητα των πολιτισμών, ή μάλλον στην ιεράρχηση των πολιτισμών, αν δεχτούμε πως θα ήταν δυνατό να υπάρξει μια τέτοια ιεράρχηση, πράγμα που ο μεγάλος εθνολόγος και δημιουργός του δομισμού (στρουχτουραλισμού) Λεβί-Στρός το απορρίπτει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο.

Δεν υπάρχει ανώτερος και κατώτερος πολιτισμός, λέει ο Λεβί-Στρος. Κάθε πολιτισμός υπάρχει «καθ' εαυτόν και διά τον εαυτό του», όπως θα έλεγαν οι υπαρξιστές. Μόνο η τερατώδης αλαζονεία του αποικιοκράτη Ευρωπαίου θα κάνει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό μέτρο σύγκρισης για όλους τους άλλους.

Γιατί οι Ινδιάνοι της Αμερικής να μη βλέπουν σαν κατώτερο του δικού τους τον εξοντωτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό που τους καθυπόταξε; Και τι θα μπορούσε να σημαίνει η νοσταλγία του "πολιτισμένου" για τον "χαμένο παράδεισο", αν όχι μια αναγνώριση της αξίας πολιτισμών που δεν μοιάζουν με τον δικό του; Ο αναρχισμός πριν απ' όλα είναι μια αποδοχή της ετερότητας, ένας σεβασμός του διαφορετικού, μια συνεργασία με το «όλως άλλο», όπως θα έλεγε ο Κροπότκιν.

Ο αναρχισμός, δίνοντας έμφαση στην αυτοκαθοριζόμενη προσωπικότητα, είναι φυσικό να απεχθάνεται κάθε αγελαία συμπεριφορά ακόμα και την εθνικιστική, πολύ περισσότερο την ρατσιστική. Ωστόσο, κάθε τόσο εμφανίζονται αγέλες "αναρχικών".

Βέβαια, δεν πρόκειται για κλασικού τύπου αναρχικούς, αλλά για "αναρχοαυτόνομους", που είναι το ακριβώς αντίθετο των αναρχικών. Οι αναρχικοί είναι εξόχως κοινωνικοποιημένα άτομα. Κύριος στόχος τους είναι η δημιουργία μιας όσο το δυνατόν πιο φυσικής κοινωνίας, χωρίς καταναγκασμούς και καταπίεση. Οι αναρχοαυτόνομοι, αντίθετα, είναι τέρατα εγωισμού, επιδεικτικά εχθρικοί όχι μόνο προς τον αντιφρονούντα αλλά και προς τον ομοϊδεάτη τους. Είναι αυτοί ακριβώς που γελοιοποιούν σταθερά και μόνιμα το αναρχικό κίνημα με την ίδια περίπου έννοια που οι γραφειοκράτες κομμουνιστές γελοιοποιούν σταθερά και μόνιμα το κομμουνιστικό κίνημα.

Ωστόσο, έχουν και οι αναρχοαυτόνομοι τον μεγάλο θεωρητικό τους. Λέγεται Μαξ Στίρνερ (1806-1856).

Κατά τον Στίρνερ, δεν υπάρχει αντικειμενική πραγματικότητα ανεξάρτητη από το άτομο. Η κοινωνία, το κράτος, οι τάξεις, οι άλλοι άνθρωποι αποτελούν αφαιρέσεις. Κατά συνέπεια, δεν μπορεί να παίρνει κανείς στα σοβαρά όλα αυτά τα σκιώδη. Η μόνη πραγματικότητα είναι το άτομο και τίποτα άλλο έξω απ' αυτό. Ένας τέτοιος ριζικά αντικοινωνικός εγωισμός ονομάζεται "σολιπσισμός". Είμαι τόσο μόνος ("solus") που η μόνη γνήσια συνείδηση που μπορώ να έχω είναι η συνείδηση του εαυτού μου.

Φυσικά, οι αναρχοαυτόνομοι δεν είναι τέτοιοι γιατί μελέτησαν Μαξ Στίρνερ, που είναι ένας πολύ σοβαρός φιλόσοφος, αλλά διότι δεν έχουν κανενός είδους ιδανικά, ιδεατούς στόχους προς τους οποίους οι άνθρωποι προσανατολίζουν την συμπεριφορά και την δράση τους, άσχετα από την επιτυχή ή ανεπιτυχή έκβαση της προσπάθειας. Τα ιδανικά είναι "σημαδούρες". Δεν υπάρχουν για να πραγματώνονται αλλά για να μπορούμε να προσανατολίζουμε την συμπεριφορά μας και να μην χανόμαστε στο χάος.

Ο Μαξ Στίρνερ είναι ένας απελπισμένος άνθρωπος που βλέπει την χρεοκοπία των χριστιανικών ιδανικών και θλίβεται. Και ενώ στην αρχή πιάνεται από τα σοσιαλιστικά ιδανικά, τα εγκαταλείπει και αυτά ως εξ ίσου ανεπαρκή με τα χριστιανικά.

Ακριβώς τέτοιοι είναι και οι σημερινοί αναρχοαυτόνομοι. Χωρίς να είναι φιλόσοφοι για να μπορούν να μετατρέψουν την απελπισία τους σε φιλοσοφικό κείμενο, την μεταγράφουν σε καταστροφικές πράξεις για να μας πουν στην γλώσσα που καταλαβαίνουμε καλύτερα πως ξέρουν ότι είμαστε απατεώνες, παντελώς αδιάφοροι για το μέλλον του κόσμου, συνεπώς και το δικό τους μέλλον, μέσα στο οποίο ανακλάται πολλαπλασιαζόμενη η απελπισία του άνεργου πατέρα και ο σπαραγμός της αγράμματης μάνας, που άδικα περιμένει την εξ ύψους βοήθεια. Γιατί, λοιπόν, αυτοί οι άνθρωποι να μην είναι εχθρικοί απέναντι σ' έναν κόσμο εχθρικό; Δεν υπάρχει τίποτα το παράλογο στην "παράλογη" συμπεριφορά εφήβων που ξέρουν σε ποιόν κόσμο βρέθηκαν πεταγμένοι. Και τα χειρότερα δεν ήρθαν ακόμα. Ο κόσμος γέμισε "σολίστες" που αρνούνται να παίξουν με ορχήστρα.

Η αναρχία είναι τόσο παλιά, όσο οι Στωικοί και κυρίως οι Κυνικοί φιλόσοφοι της αρχαίας Ελλάδας. Εμείς ξέρουμε τον Διογένη μόνο από το πιθάρι του ή το φανάρι του και όχι από συμπεριφορές πολύ πιο τυπικά αναρχικές, όπως για παράδειγμα η αδιάκοπη παρενόχληση των αρχόντων.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Διογένης είπε στον Μέγα Αλέξανδρο που πλησίασε να δει γιατί ο φιλόσοφος δεν εγκαταλείπει έστω για λίγο την ηλιοθεραπεία του, έστω από απλή περιέργεια να δει ποιος τέλος πάντως είναι αυτός ο σπουδαίος Αλέξανδρος από την Μακεδονία, «Τραβήξου πιο πέρα, μου κρύβεις τον ήλιο». Έστω και σε μορφή ανεκδότου, η συμπεριφορά του Διογένη είναι τυπικότατα αναρχική. Η εξουσία πράγματι καταστρέφει τις φυσικές καταστάσεις.

Ένας άλλος βασιλιάς δεν τόλμησε να τιμωρήσει τον μεγαλοφυή αναρχικό Μπετόβεν όταν δεν έβγαλε το καπέλο του την στιγμή που περνούσε από μπροστά του η βασιλική άμαξα- και αυτό δεν είναι ανέκδοτο, είναι γεγονός. Ρώτησαν τον Μπετόβεν γιατί έκανε κάτι τόσο παράτολμο κι αυτός απάντησε φυσικότατα: «Μα, ο βασιλιάς πρέπει να βγάζει το καπέλο του όταν με βλέπει!»

Οι καλλιτέχνες είναι φύσει αναρχικοί. Η όποια εξουσία ασκούν με το ταλέντο τους είναι μια φυσική εξουσία και συνεπώς αυτονοήτως σεβαστή.

Οι Κυνικοί, που τους είπαν έτσι χλευαστικά γιατί η συμπεριφορά τους ήταν τόσο φυσική όσο και του σκύλου (του κυνός) εμφανίζονται σε περίοδο παρακμής της Δημοκρατίας. Η κυνική φιλοσοφία, η πρώτη γνωστή μορφή αναρχισμού, δεν είναι παρά μια κριτική της Δημοκρατίας, που δεν τα κατάφερε να εδραιωθεί τόσο ώστε να μη χρειαστεί να παραδοθεί στην ασιατικής καταγωγής μακεδονική αυταρχία.

Σε όλη την διάρκεια του χριστιανικού Μεσαίωνα η αναρχική ιδέα θα πάρει την μορφή σατανά και θα χωθεί στις ψυχές των μαγισσών, που τολμούν και απειθαρχούν στις εντολές των επί της γης τοποτηρητών της Υπέρτατης Εξουσίας. Ας είναι καλά εκεί στην κόλαση που βρίσκονται αυτές οι υπέροχες γυναίκες που ενστικτωδώς κατάλαβαν πως αν δεν ξεσφίξεις τα πόδια σου για να αφήσεις να περάσει από την τρύπα ο σατανάς και να σε κατακυριεύσει, αναρχική, δηλαδή επαναστατική διάθεση είναι δύσκολο να αποκτήσεις. Όπως έλεγαν οι "σενσιμονιστές", τα δικαιώματα της σάρκας είναι φυσικά και άρα αναρχικά δικαιώματα. Το κρεβάτι, ένα αντικείμενο τριπλής χρήσεως, όταν δεν το έχεις μόνο για να κοιμάσαι ή να πεθαίνεις σε οριζόντια θέση, είναι πρώτης τάξεως τόπος για ασκήσεις λυτρωτικού αναρχισμού.

Τόσο πολύ θα εξευτελίσει την αναρχική ιδέα ο χριστιανισμός, που στο εξής οι Κυνικοί δεν θα είναι φιλόσοφοι, αλλά άνθρωποι που τολμούν να λένε τα πράγματα με το όνομά τους, αρνούμενοι να χρησιμοποιήσουν τον συμβατικό, κοινόχρηστο λόγο του ποιμνίου.

Παρά ταύτα, όταν τα πράγματα καταλαγιάσουν και όλες οι μάγισσες καούν στην πυρά, ο χριστιανισμός θα είναι αυτός που θα ξαναφέρει στην μόδα τον αναρχισμό. Και δεν εννοούμε μόνο τις πάμπολλες αναρχικές χριστιανικές αιρέσεις, σαν τους "Καθαρούς" για παράδειγμα, εννοούμε πρωτίστως τον χριστιανικό φιλοσοφικό αναρχισμό του άγγλου Γουίλιαμ Γκόντουιν (1756-1836), που λέει πως μόνον η σκέψη και το πνεύμα δικαιούνται να κυβερνούν τον κόσμο και όχι οι κοσμικοί άρχοντες ή οι παπάδες με το δανεικό πνεύμα.

Το πνεύμα ή το έχεις ή δεν το έχεις, από την φύση και από την αγωγή. «Ούτε το μυστήριο της βαπτίσεως, ούτε το άλλο της χειροτονίας μπορούν να σε κάνουν πνευματικό άνθρωπο», λέει ο καλός χριστιανός Γκόντουιν. Η Θεία Χάρη δεν μεταγγίζεται με τύπου άμπρα-κατάμπρα επεμβάσεις έξωθεν, λέει ο καλός χριστιανός Γκόντουιν και βρίσκει τον μπελά του από άλλους καλούς χριστιανούς, που όλη τους την πνευματικότητα την παίρνουν με διαρκείς μεταγγίσεις πνεύματος από την αστείρευτη πηγή του Αγίου Πνεύματος. Την ξέρουμε την καλοσύνη αυτών των εμβολιασμένων με καλοσύνη. Μοιάζουν μ' αυτούς που πάσχουν από μεσογειακή αναιμία και κάνουν συνεχείς μεταγγίσεις επί ματαίω.

Περίπου τα ίδια θα πει και ένας άλλος σπουδαίος χριστιανός αναρχικός, ορθόδοξος αυτός, ο Λέων Τολστόι (1828-1910). Που δεν έγραψε μόνο τα δημοφιλή μυθιστορήματα "Πόλεμος και ειρήνη" και "Αννα Κερένινα", αλλά και τα φιλοσοφικά πεζογραφήματα "Το κράτος του ζόφου" και "Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς", δύο συγκλονιστικά κείμενα ορθόδοξου χριστιανικού αναρχισμού.

Σημειώστε πως η ορθοδοξία είναι αναρχική εκ κατασκευής. Στην καθαρή της μορφή δεν αποδέχεται κανενός είδους εξουσία, ούτε καν του μητροπολίτη, ούτε καν του πατριάρχη. Αν δεν αποδεχόταν και την απ' ευθείας στην συνείδηση του πιστού δρώσα θεϊκή εξουσία, θα ήταν ένας τέλειος αναρχισμός. Ο τολστοϊσμός, που παραλίγο θα γινόταν κάποτε χριστιανική αίρεση, είναι μια πιο ριζοσπαστική μετακίνηση της ορθοδοξίας προς την μεριά του αναρχισμού.

Θέλω να πω πως ο χριστιανισμός και ειδικότερα η ορθοδοξία, η πιο παλιά μορφή χριστιανισμού, διατηρεί ακόμα την προκωνσταντινική ανάμνηση των αναρχομεταφυσικών αγώνων της κατά της ρωμαϊκής εξουσίας και της εξουσίας των πλουσίων. Ο τολστοϊσμός είναι μια απόπειρα απαγκίστρωσης της ορθοδοξίας από το εξουσιαστικό φορτίο που της έβαλε στην ράχη η Ιστορία για να κάνει την δουλειά της με το παπαδαριό και την τρομοκρατία της κόλασης. Κι εσείς μου μιλάτε για τρομοκράτες εντελώς της πλάκας αν τους συγκρίνεις με τον αρχιτρομοκράτη Θεό, τον μόνο που διατηρεί το δικαίωμα όποτε θέλει να αγαπά και όποτε θέλει να μισεί τον πλησίον του, όπως λέει ο είρων Λαμπίς.

Ο αναρχισμός δεν είναι κατ' ανάγκην βίαιος. Αλλωστε, άλλο τρομοκρατία και άλλο αναρχία. Η τρομοκρατία, μία ανάμεσα σε πολλές μορφή βίαιου αναρχισμού, είναι η άσκηση εξουσίας διά του τρόμου. Αυτό σημαίνει πως η εξ ορισμού αντιεξουσιαστική κλασική προμπακουνική αναρχία είναι εχθρός τής εξ ορισμού σκληρής εξουσιαστικής τρομοκρατίας.

Τα πράγματα θα αλλάξουν όταν το αναρχικό κίνημα συναντήσει στον δρόμο του το μεταγενέστερο κομμουνιστικό κίνημα, για να προκύψει από την διασταύρωση το υβρίδιο του αναρχοκομμουνισμού του Μιχαήλ Μπακούνιν και του Πιότρ Κροπότκιν. Οι αριστεροί τρομοκράτες (υπάρχουν και δεξιοί τρομοκράτες) δεν είναι ούτε αναρχικοί, ούτε κομμουνιστές. είναι αναρχοκομμουνιστές, παιδιά του Μπακούνιν και όχι του Μαρξ. Επειδή, όμως, τον Μαρξ και τον Μπακούνιν, δύο θανάσιμους εχθρούς, που όσο ζούσαν τρώγονταν σαν τα σκυλιά, που λέμε, τους συνέδεε κάτι κοινό, ο κομμουνισμός, ο αναρχοκομμουνισμός θα δώσει μια τεράστια ποικιλία μειγμάτων, που άλλα έχουν μέσα τους περισσότερο μαρξισμό και άλλα περισσότερο μπακουνισμό.

O προυντονισμός δεν έχει μέσα του ίχνος κομμουνισμού. Και όμως είναι αναρχισμός, και μάλιστα η πρώτη μορφή οργανωμένου αναρχισμού. Ο Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν (1809-1865) είναι αυτός που θα αναγάγει τον αναρχισμό από ηθικό αίτημα που ήταν μέχρι τότε, σε πολιτικό κίνημα, και θα καθιερώσει τον όρο ως πολιτικό όρο. Στο περιλάλητο σύγγραμμά του "Τι είναι η ιδιοκτησία;" γραμμένο το 1840, θα δώσει μια απάντηση που θα γίνει κλασική: «Η ιδιοκτησία είναι κλοπή».

Εν τούτοις, ο Προυντόν δεν είναι κατά της ατομικής ιδιοκτησίας, είναι κατά της κλεμμένης ιδιοκτησίας. Ρουσφέτια, μίζες, απάτες, αρπαγές, πουστιές διάφορες, όλα αυτά τα εξόχως καπιταλιστικά είναι αυστηρά απαγορευμένα στον ηθικοκεντρικό καπιταλιστικό αναρχισμό του Προυντόν, τον «μικροαστικό αναρχισμό», όπως έλεγε ο Μαρξ.

Επειδή τίποτα δεν μπορείς να πετύχεις με τον καταναγκασμό, λέει ο Προυντόν, πρέπει να βρεις τρόπο να διασφαλίσεις την κοινωνία από κάθε εξουσιαστική παρεκτροπή. Η προυντονική λύση στο δύσκολο αυτό πρόβλημα είναι ένα πάρα πολύ πυκνό δίκτυο παραγωγικών και καταναλωτικών συνεταιρισμών, που ενώνονται ελεύθερα σε ομοσπονδίες, κι αυτές σε συνομοσπονδίες. Έτσι, προκύπτει στο τέλος ένα κράτος χωρίς κεντρική εξουσία, ένα μη-κράτος συνεταίρων.

Αυτό που σήμερα λέγεται αποκέντρωση και αυτοδιοίκηση είναι προυντονισμός. Πράγματι, όσο πιο αποκεντρωμένο είναι το κράτος, τόσο λιγότερο αισθητή είναι η παρουσία του. Και αν κάθε αυτοδιοικούμενη περιοχή γίνει μια ομοσπονδία συνεταιρισμών, ο συνεταιριστικός αναρχισμός του Προυντόν μετατρέπεται σε αναρχικό διοικητικό σύστημα.

Η ιδέα είναι εντελώς συναρπαστική. Και απολύτως πραγματοποιήσιμη, λέει ο νεοπρουντονικός Νόαμ Τσόμσκι, ο μεγάλος γλωσσολόγος και διεθνής ηγέτης του σύγχρονου ειρηνικού, μη κομμουνιστικού αναρχικού κινήματος. Θα ευχόταν κανείς η συνεταιριστική ιδέα, την αξία της οποίος πρώτος επεσήμανε ο Όουεν, να αναπτύσσεται συνεχώς και περισσότερο. Ο καπιταλισμός σίγουρα θα αποκτούσε πιο ανθρώπινο πρόσωπο.

Όμως, η αποτυχία του παμπάλαιου χριστιανικού κοινοτισμού, που δεν είναι παρά περιορισμένου εύρους προυντονισμός (οι ενορίες ήταν κάποτε παραγωγικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί), δείχνει πως οι συνεταιρισμοί είναι η ασπιρίνη και όχι το φάρμακο στον καρκίνο του καπιταλισμού.

Μετά τον Καρλ Μαρξ όλοι πλέον ξέρουμε πως η ατομική ιδιοκτησία δεν θα ήταν δυνατό να είναι στατική έννοια. Καπιταλισμός που δεν επεκτείνεται συνεχώς, κάποτε καταρρέει. Βιομηχανίες που δεν κατακτούν διαρκώς νέες αγορές για να τοποθετήσουν την αυξανόμενη παραγωγή που θα δώσει τα αυξημένα κέρδη, δεν αναπτύσσονται και κάποτε καταρρέουν κάτω από την πίεση ομόλογων βιομηχανιών, που αναπτύσσονται.

Ο ανελέητος ανταγωνισμός είναι νόμος απαράβατος στον καπιταλισμό. Στον γεμάτο καλές προθέσεις προυντονισμό, δεν είναι. Ο προυντονισμός είναι μια κλειστή οικονομία χωρίς δυνατότητες ανάπτυξης, ο καπιταλισμός είναι μια ανοιχτή οικονομία με κολοσσιαίες δυνατότητες ανάπτυξης. Ωστόσο, στα όρια και τα πλαίσια του υπάρχοντος καπιταλισμού, ο προυντονισμός είναι η πιο προωθημένη μορφή σοσιαλδημοκρατίας. Ο αναρχισμός του Προυντόν δίνει πράγματι ένα ανθρώπινο πρόσωπο στον καπιταλισμό. Ο προυντονισμός έχει το τεράστιο ηθικό πλεονέκτημα να καταργεί το κράτος ειρηνικά και στα γρήγορα. Δεν είναι τυχαίο που ο προυντονισμός, μια εξαιρετικά γοητευτική μορφή ειρηνικού αναρχισμού, θα γίνει τόσο δημοφιλής.

Όμως, το κράτος δεν καταργείται όσο υπάρχει ατομική ιδιοκτησία και κατά συνέπεια ανταγωνιστικές τάξεις, που καθιστούν αναγκαία την ύπαρξη του κράτους, λέει ο Μαρξ. Το κράτος μαραζώνει σιγά-σιγά μέχρι την πλήρη εξαφάνισή του στην αταξική κοινωνία, λέει ο Μαρξ και αρπάζεται άγρια τόσο με τον σύγχρονό του Προυντόν όσο και με τον ομοίως σύγχρονο και φίλο του μέχρι τότε Μπακούνιν.

Στο πολιτικό του ξεκίνημα ο Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876) είναι φίλος και με τον Προυντόν και με τον Μαρξ. Όμως θα τσακωθεί πολύ άσχημα και με τους δύο. Με τον Προυντόν γιατί ο Μπακούνιν είναι κομμουνιστής, ονειρεύεται δηλαδή την αταξική και συνεπώς μη καπιταλιστική κοινωνία, και με τον Μαρξ διότι θέλει το αταξικό κράτος εδώ και τώρα, χωρίς την διαμεσολάβηση της δικτατορίας του προλεταριάτου, που ιστορικός προορισμός της είναι, κατά τον Μαρξ, να οδηγεί το κράτος στον δρόμο ενός συνεχούς μαρασμού, μέχρι την πλήρη εξαφάνισή του στην αταξική κοινωνία. Η οποία δεν μπορεί παρά να είναι αναρχική, αφού δεν θα υπάρχει σ' αυτήν εξουσία.

Αν επαναστατήσουμε όλοι όσοι μισούμε την ατομική ιδιοκτησία, την υπεύθυνη για όλα τα δεινά της ανθρωπότητας, και αν όλοι μαζί, προλετάριοι και μη, χτυπήσουμε σκληρά τον καπιταλισμό, τότε φτάνουμε στα γρήγορα στον κομμουνισμό χωρίς να περιμένουμε να μαραζώσει το κράτος και κουραφέξαλα, λέει ο πολύ βιαστικός Μπακούνιν.

Το σχέδιο του Μπακούνιν φαίνεται ακόμα πιο γοητευτικό απ' αυτό του Προυντόν, όχι μόνο γιατί έχει μέσα του πολλή δράση, αλλά και διότι υπόσχεται έναν κομμουνισμό που θα τον ζήσουν αυτοί που θα τον φτιάξουν. Ενώ ο κομμουνισμός του Μαρξ είναι δυσκίνητος. Ποιος μπορεί να ξέρει τι είναι δυνατό να συμβεί μέχρι την έλευση της αταξικής κοινωνίας, με μια δικτατορία του προλεταριάτου συνεχώς πάνω από το κεφάλι σου;

Σήμερα όλοι ξέρουμε τι είναι δυνατό να συμβεί αφού συνέβη. Όμως, όλοι ξέρουμε επίσης τι συνέβη και με την Κομμούνα του Παρισιού το 1871. Τσακίστηκε στα γρήγορα και εξαφανίστηκε μέσα σε λίγες μέρες. Κράτος δεν είναι η κυβέρνηση, κράτος είναι η βία, λέει ο Μαρξ επαναλαμβάνοντας τα λόγια του Προμηθέα. Κράτος χωρίς αστυνομία και στρατό δεν νοείται. Εδώ δεν νικάει ο καλύτερος, όπως στον στίβο, αλλά ο καλύτερα οπλισμένος ή αυτός που θα πιάσει στον ύπνο τον καλύτερα οπλισμένο, όπως έγινε κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Για να συνοψίσουμε: Οι προυντονικοί είναι αναρχικοί, αλλά δεν είναι κομμουνιστές. Οι μπακουνικοί είναι και αναρχικοί και κομμουνιστές, αλλά δεν είναι μαρξιστές. Οι μαρξικοί είναι κομμουνιστές διαρκώς και αναρχικοί μακροπροθέσμως. Και στα τρία ρεύματα ο αναρχισμός είναι η κοινή συνιστώσα. Όμως, αναρχισμός υπάρχει και στον χριστιανισμό, όπως είπαμε. Αρα ο αναρχισμός, στις πολλές παραλλαγές του, είναι μια απολύτως κυρίαρχη κατάσταση.

Το 1876, την χρονιά του θανάτου του Μπακούνιν, που όσο ζούσε διατηρούσε ζεστό το αίμα στις φλέβες των αναρχικών, ο Ιταλός αναρχικός Ενρίκο Μαλατέστα θα δημιουργήσει μια καινούργια παραλλαγή αναρχισμού. Αφού οι προυντονιστές, οι μπακουνιστές και οι μαρξιστές δεν μπορούν να τα βρουν και να δράσουν συντονισμένα, καλό είναι να μη σταματήσουμε να ενεργούμε ένας-ένας ή σε μικρές ομάδες.

Αυτήν την μορφή δράσης ο Ενρίκο Μαλατέστα την ονομάζει «έμπρακτη προπαγάνδα». Χρειάζεται, λέει ο Μαλατέστα, η έμπρακτη προπαγάνδα για να διατηρείται υψηλό το αγωνιστικό φρόνημα του λαού, μέχρι να έρθει η κατάλληλη στιγμή της επανάστασης - όποτε κι αν έρθει.

Η άποψη του Μαλατέστα θα βρει μια απροσδόκητα μεγάλη απήχηση. Ανταποκρίνεται θαυμάσια στον κοινωνικό ατομικισμό του αναρχισμού και ξεπερνάει την μεγάλη δυσκολία της συλλογικής οργάνωσης και δράσης. Τρεις φορές επιχείρησαν οι αναρχικοί να φτιάξουν δική τους Διεθνή, και τις τρεις απέτυχαν παταγωδώς. Μαζική δράση και αναρχισμός είναι έννοιες αντιφατικές εξ ορισμού.

Ο Μαλατέστα συνέλαβε το κοινωνικό νόημα του φιλοσοφικού Κυνισμού των αρχαίων Ελλήνων: Κάθε τόσο πρέπει παρενοχλείς τους κατέχοντες την εξουσία με διακεκομμένα χτυπήματα. Και με μια αυτόματη αλλαγή βάρδιας, μετατρέπεις τον βίαιο, τον μπακουνικό αναρχισμό σε μια κατάσταση διιστορική.

Αυτό ακριβώς είναι το μπακουνικής και όχι μαρξικής καταγωγής σημερινό αναρχικό κίνημα, που ποτέ δεν είχε την επιδοκιμασία των κομμουνιστικών κομμάτων. Αλλά πάντα εύρισκε κρυφή και ανομολόγητη αποδοχή από την λαϊκή συνείδηση. Ο ταλαιπωρημένος ανθρωπάκος, με τον χωροφύλακα, τον δικαστή και τον φορατζή συνεχώς πάνω απ' το κεφάλι του, γνωρίζει καλά τι σημαίνει εξουσία.

Μόνο σε μια ειδική περίπτωση ο αναρχισμός θα γίνει μαζικό λαϊκό κίνημα. Ο αναρχοσυνδικαλισμός είναι ένα από τα πιο έξυπνα και πιο τίμια λαϊκά κινήματα που εμφανίστηκαν ποτέ.

Το 1895, μια ομάδα Γάλλων αναρχικών ιδρύουν μια νέας μορφής εργατική ομοσπονδία, όχι χωρισμένη σε κλάδους ανάλογα με το είδος της εργασίας, αλλά μαζική και συμπαγή. Όχι, ας πούμε εργάτες χάλυβος απ' τη μια, εργάτες Τύπου απ' την άλλη (που έχουν γράψει Ιστορία στο αναρχικό κίνημα), αλλά εργάτες σκέτα. Μόνο έτσι θα ξεπεραστεί η λογική κατά τα άλλα τάση για υπεράσπιση των κλαδικών συμφερόντων και θα τονιστεί ο μαζικός και ταξικός χαρακτήρας του συνδικαλισμού.

Κύριος σκοπός ύπαρξης αυτών των σωματείων δεν είναι οι οικονομικές διεκδικήσεις, που μπαίνουν πάντα σε δεύτερο πλάνο, αλλά η οργάνωση γενικών απεργιών με απώτερο στόχο την παράλυση και την κατάρρευση του καπιταλιστικού κράτους και την ανάληψη της εξουσίας απ' ευθείας από τα συνδικάτα. Στην διάρκεια των μεγάλων απεργιών οι απεργοί και οι οικογένειές τους συντηρούνται από ένα καλά οργανωμένο ταμείο απεργιακής αρωγής.

Ο γαλλικός θεσμός του αναρχοσυνδικαλισμού θα διαδοθεί ταχύτατα στην Ιταλία και κυρίως την Ισπανία. Για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, ο ισπανικός αναρχοσυνδικαλισμός, παρ' όλο που δεν έχει την υποστήριξη των κομμουνιστών, -εντελώς το αντίθετο μάλιστα- θα γίνει ο φόβος και ο τρόμος των βιομηχάνων, που χρησιμοποιούν πάρα πολύ συχνά το νόμιμο δικαίωμά τους για ανταπεργία (λοκ-άουτ).

Το πανίσχυρο αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα ήταν η πρώτη πολιτική δύναμη στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Όμως, ήταν πολύ ισχυρό από πολύ νωρίτερα, από το τέλος του περασμένου αιώνα. Αν στον εμφύλιο πόλεμο είχε την υποστήριξη του κομμουνιστικού κόμματος, θα μπορούσε ίσως να καταλάβει την εξουσία πολύ άνετα όταν δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες.

Τόσο μεγάλο και τόσο καλά οργανωμένο ήταν το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα στην Ισπανία, που στα χρόνια του εμφυλίου, σε συνθήκες πάρα πολύ αντίξοες, οι αναρχικοί μπόρεσαν να οργανώσουν υποδειγματικές κολεκτίβες, κάνοντας τον Φράνκο και τους περί αυτόν καθολικούς και φεουδάρχες να λυσσάξουν.

Με την σειρά τους θα λυσσάξουν και οι αναρχικοί και θα αρχίσουν να καίνε εκκλησίες και να σκοτώνουν παπάδες, οι οποίοι έχουν ήδη πιαστεί γερά από το ξίφος του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο. Τόσο λυσσώδη εμφύλιο πόλεμο δεν θα βρείτε άλλον στην παγκόσμια Ιστορία, όσο κι αν ψάξετε. Το πολιτειακό πρόβλημα τότε δεν παιζόταν στα ζάρια μόνο ανάμεσα στην δημοκρατία και τον φασισμό, αλλά και ανάμεσα στην αστική δημοκρατία, την οποία στήριζαν οι κομμουνιστές, και τον φασισμό από την μια μεριά, και από την άλλη τον αναρχικό, τον μπακουνικό κομμουνισμό. Τελικά, θα κερδίσει ο φασισμός.

Ωστόσο, ένα σπάνιο φαινόμενο συμπεριφοράς της μάζας θα δείξει με τον πιο καθαρό τρόπο πως ο αναρχισμός έχει βαθιές ρίζες στην λαϊκή συνείδηση.

Ο σαρωτικός Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, μία από τις πιο σπάνιες και χαρισματικές μορφές λαϊκού ηγέτη, πριν σκοτωθεί μ' έναν εντελώς μυστηριώδη τρόπο και περάσει στον χώρο των λαϊκών θρύλων, ήταν ήδη αποδεκτός από ένα τεράστιο πλήθος Ισπανών, ασχέτως πολιτικής τοποθετήσεως. Η κηδεία, στην Βαρκελόνη, αυτού του πολύ μεγάλου αναρχικού ηγέτη είναι ένα φαινόμενο που ακόμα το μελετούν οι ειδικοί στην συμπεριφορά της μάζας. Μιλιούνια λαού από ολόκληρη την δημοκρατική εμφυλιοπολεμική Ισπανία δεν παρακολουθούν απλώς μια κηδεία, θα ήταν αδύνατο άλλωστε να περπατούν πίσω από ένα φέρετρο εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, αλλά κλαίνε μαζικά, κατά ομάδες, για τον θάνατο ενός πεθαμένου Θεού, του οποίου η ανάσταση δεν θ' αργήσει. (Για περισσότερα και ακριβέστερα, βλέπε το αριστούργημα του Χανς Μάγκνους Έντσεσμπέργκερ "Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας").

Είναι βέβαιο πως η αναρχία έχει βαθιές και δυνατές ρίζες στην μάζα. Αυτό το ήξερε καλά και ο αναρχικός μάλλον, παρά κομμουνιστής κατ' ουσίαν, Αρης Βελουχιώτης, όταν μάζευε γύρω του ένα πλήθος "παρανόμων".

Ο Φραντς Φανόν, ο θεωρητικός της αλγερινής επανάστασης, στο βιβλίο του "Της γης οι κολασμένοι" δεν αναφέρεται στους κολασμένους του "Κομμουνιστικού Μανιφέστου" αλλά στην αναρχική διάθεση που κρύβουν μέσα τους οι λούμπεν, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν επαναστατικά με έξυπνους χειρισμούς.

Όλοι οι ριψοκίνδυνοι χρειάζονται σε μια επανάσταση όταν ήδη έχει ξεσπάσει. Δεν είναι εύκολο πράγμα η εξόντωση του ταξικού εχθρού, που έχει στην διάθεσή του τις πολύ ισχυρές δυνάμεις καταστολής, τους άνδρες των οποίων χρησιμοποιεί το σύστημα βαναύσως εκμεταλλευτικά έναντι πινακίου ολοένα και περισσότερο δυσεύρετης φακής.

Με λούμπεν κάνουν εκείνοι την δουλειά τους; Με λούμπεν θα κάνουμε και εμείς την δική μας. Αν είχαμε προλετάριους, θα την κάναμε με προλετάριους. Αυτό που σίγουρα έχουμε σε υπεραφθονία είναι η αναρχική διάθεση. Όλοι οι νορμάλ άνθρωποι κρύβουν μέσα τους έναν αναρχικό. Ακόμα και οι άνδρες των ΜΑΤ. Προς το παρόν μάς λιανίζουν, αφού γι' αυτό πληρώνονται. Αλλά νομίζετε πως δεν έχουν συνείδηση της βαρβαρότητας του συστήματος που τους χρησιμοποιεί εκμεταλλευόμενο την ανάγκη για επιβίωση των σύγχρονων σκλάβων;

Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν θα μπορούσαν να είναι αναρχικοί οι πάντες, αφού ήταν αναρχικός ένας γνήσιος Ρώσος αριστοκράτης, ο Μιχαήλ Μπακούνιν, και κυρίως ένας γνησιότατος Ρώσος πρίγκιπας, ο Πιότρ Κροπότκιν (1842-1921), ο πιο μεγάλος θεωρητικός του αναρχισμού, που διετέλεσε και υπασπιστής του τσάρου Αλέξανδρου Β', αυτού ακριβώς που δολοφόνησαν οι αναρχικοί το 1881. Πάντως, δεν τον δολοφόνησε ο Κροπότκιν. Αλλά επειδή ήταν ήδη φιλοαναρχικός, απελάθηκε από την Ρωσία αμέσως μετά την δολοφονία του φίλου του, του τσάρου.

Δεν εκτελέστηκε, γιατί ήταν πρίγκιπας. Αλλά μόλις φτάσει στην Γαλλία, θα αποποιηθεί επισήμως τον τίτλο του πρίγκιπα και το 1883 οι Γάλλοι, για να τον τιμωρήσου και για λογαριασμό των Ρώσων, τον κλείνουν τρία χρόνια φυλακή.

Όταν αποφυλακίζεται το 1886, πηγαίνει στην Αγγλία, όπου ζει τα επόμενα 30 χρόνια της ζωής του. Θα επιστρέψει στην πατρίδα του με την έκρηξη της Επανάστασης το 1917, αλλά δεν θα πάρει μέρος. Ως γνήσιος αναρχικός δεν είναι υπέρ της βίαιης επανάστασης, όπου πεθαίνουν πολλοί, είναι υπέρ των μεμονωμένων εκτελέσεων σε κλασικό αναρχικό στυλ, για να γίνεται οικονομία στο αίμα και για να γίνεται αβίωτος ο βίος των αστών. Η αριστερή τρομοκρατία είναι μια λεπτή και δύσκολη τέχνη, που απαιτεί υψηλό δείκτη νοημοσύνης και επιδεξιότητα νευροχειρουργού.

Ο φίλος του Πιότρ Κροπότκιν, Όσκαρ Ουάιλντ, ένας ακόμα διάσημος αναρχικός, λέει πως ο αυτοκαθαιρεθείς πρίγκιπας ήταν «ένας από τους δύο αληθινά ευτυχισμένους ανθρώπους που γνώρισε στη ζωή του». Και ο Ρομέν Ρολάν θα γράψει πως «ο Κροπότκιν έζησε αυτά που πρέσβευε μεν, αλλά δεν μπόρεσε να κάνει ο Λέων Τολστόι».

Όσο για τους Μπολσεβίκους, αυτοί τίμησαν τον Κροπότκιν στην κηδεία του επιτρέποντας στις χιλιάδες των Ρώσων οπαδών του, που υπήρχαν ακόμα το τέταρτο έτος της Επανάστασης, το 1921, να ακολουθήσουν το φέρετρο με αναπεπταμένες μαύρες αντί για κόκκινες σημαίες. Αλλά αυτό θα συμβεί για τελευταία φορά. Στο εξής, όλοι οι Ρώσοι θα φορούν κόκκινα. Τα μαύρα, άλλου είδους μαύρα, θα τα ξαναφορέσουν πολύ αργότερα, το 1991.

Ο Πιότρ Κροπότκιν ήταν ο πιο καλός πρίγκιπας που έζησε ποτέ. Ένας γνήσιος πρίγκιπας της εντιμότητας και του ήθους, που στο αριστούργημά του "Αμοιβαία βοήθεια" λέει πως στον καιρό μας ούτε καν οι μεγαλοφυείς μπορούν να κάνουν κάτι μόνοι τους. Η ανάγκη για συλλογική δράση θα γίνεται ολοένα και περισσότερο απαραίτητη σε όλα τα επίπεδα. Μέσα απ' αυτήν την ανάγκη για συλλογική δράση και με την ανάπτυξη όλων των δεξιοτήτων του καθένα χωριστά προκειμένου η συλλογική δράση να είναι πιο αποτελεσματική, η ανθρωπότητα θα οδηγηθεί κάποτε κατ' ανάγκην στον αναρχοκομμουνισμό. Είθε, άθεε Άγιε Πιότρ Κροπότκιν

Αλήτες σαν τον Νετσάγεφ, που σκοτώνουν για την χαρά του φόνου, θα τρυπώνουν πάντα ανάμεσα στους αναρχικούς. Αλλά δεν είναι αυτοί οι γνήσιοι αναρχικοί.

Οι γνήσιοι αναρχικοί έχουν κάτι από την συμπεριφορά του Διογένη και το ήθος του Κροπότκιν, ίσως του πιο έντιμου ανθρώπου που περπάτησε ποτέ στην γη."

Απόσπασμα από το βιβλίο "Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού", 1999.

Νέα αρμονία - Όουεν

"Το 1825 (πέμπτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης, έτσι για να μη χανόμαστε στον ιστορικό χρόνο) ο Ρόμπερτ Όουεν θα πάει στην Αμερική και θα αγοράσει στην Ιντιάνα 150.000 στρέμματα γης. Εκεί θα οργανώσει ένα πρότυπο κομουνιστικό κοινόβιο, που θα το ονομάσει Νέα Αρμονία. Η δυσαρμονία στη Νέα Αρμονία θα εμφανιστεί όταν αρχίσουν οι περί θεού συζητήσεις. Ο Οουεν δεν αγαπάει καθόλου το χριστιανισμό και δεν θέλει τα παιδάκια της Νέας Αρμονίας να μεγαλώνουν με το παλιό σύστημα αρμονίας, το βασισμένο στην παιδαγωγική μέθοδο του καρότου και του μαστιγίου διά της οποίος ο εκπαιδευτής μετατρέπει σε ζώο τσίρκου το λαγό που λατρεύει το καρότο. Επειδή ο λαγός είναι αδύνατο να αποφύγει τον πειρασμό του καρότου, κάθε φορά που το πλησιάζει τρώει και μια στ’ αυτιά. Κι έτσι κάποτε μαθαίνει να κάνα αυτό ακριβώς που θέλει ο εκπαιδευτής. Οι παπάδες, λέει ο Όουεν, μας έχουν κάνα λαγούς. Ενώ μας δείχνουν συνέχεια το καρότο που λέγεται παράδεισος, μας βαρούν διαρκώς στ’ αυτιά με το μαστίγιο που λέγεται κόλαση. Τελικά στη Νέα Αρμονία θα νικήσει ο χριστιανισμός και ο Οουεν θα αφήσει τους λαγούς λεύτερους στα 150.000 στρέμματα της Νέας
Αρμονίας. Απτόητος παρά ταύτα θα επιστρέψει στην Αγγλία για να ιδρύσει πολλά νέα μικρά κομουνιστικά κοινόβια, στα οποία όλα είναι κοινά εκτός από τις γυναίκες. Πάντως, σ’ αυτά τα κοινόβια, δεν μπαίνει πρόβλημα γάμου παραδοσιακού τύπου και το διαζύγιο είναι υπεραυτόματο. Η μεγάλη καινοτομία που εισάγει τώρα (1832) ο Όουεν στο σύστημά του είναι η Ανταλλακτική Τράπεζα Εργασίας. Σ ’ αυτές τις τράπεζες  δεν υπάρχει χρήμα με τ ψ τρέχουσα έννοια Ειδικοί υπάλληλοι έρχονται στη δουλειά και εκτιμούν τ ψ παραγωγή με βάση τ ψ αξία των πρώτων υλών και το χρόνο που καταναλώθηκε για τ ψ κατασκευή του κάθε κομματιού και δίνουν στον παραγωγό ένα μάτσο χαρτιά. Το καθένα αντιπροσωπεύει μια εργατοώρα Με τα χαρτιά αυτά ο παραγωγός, όταν θέλει να αγοράσει πράγματα από ένα άλλο παραγωγό πηγαίνει στην οουενική τράπεζα και τα ανταλλάσσει με άλλα χαρτιά, που αντιπροσωπεύουν άλλα εμπορεύματα Εν καιρώ πηγαίνει και παίρνει τα εμπορεύματα από την αποθήκη του παραγωγού. Μπορεί μάλιστα και να τα προαγοράσει. Με τον τρόπο αυτό καταργείται ο μεσάζων έμπορας και οι συναλλαγές γίνονται απ’ ευθείας μεταξύ παραγωγών. Λιγάκι πολύπλοκο το σύστημα, αλλά το εμπορικό κέρδος πράγματι καταργείται. Ο Οουεν επιτέλους εξαφάνισε τον έμπορα! Αλλά μόνο στα όρια του χωριού. Ούτε εθνικό ούτε, πολύ περισσότερο, διεθνές εμπόριο μπορεί να γίνει με το
οουενικό σύστημα ανταλλαγών.

Στην αμερικανική Νέα Αρμονία ο Ρόμπερτ Όουεν θα χάσει το 80% της περιουσίας του. Αλλά το 20% που απομένει αντιστοιχεί σε τόσο πολλά χρήματα που φτάνουν και περισσεύουν για όλες τις τράπεζες και τα κοινόβια που θα ιδρύσουν οι οπαδοί του στην Αγγλία Όμως, πού να βρει τόσο πολλούς μη χριστιανούς κοινοβιακούς; Τελικά όλα τα οουενικά κοινόβια θα πεθάνουν μαζί του το 1858.

Πάντως το πείραμα άξιζε τον κόπο. Ο Όουεν θα αποδείξει στην πράξη πως το Κεφάλαιο καθεαυτό δεν είναι κακό· κακή είναι η ατομική ιδιοκτησία.
Αυτός ο σπουδαίος άνθρωπος ήταν ένας βιομήχανος που ποτέ δεν θα τον εκτελούσε ούτε η 17η Νοέμβρη ούτε κάποια άλλη ανάλογη «φιλανθρωπική» οργάνωση. Γι’ αυτό και μόνο το λόγο του αξίζει κάθε τιμή, αυτού του αρχικαπιταλίστα προδρόμου του Μαρξ, που του έδειξε με ενάργεια και σαφήνεια τα αδιέξοδα στα οποία είναι εκ κατασκευής
εγκλωβισμένος ο καπιταλισμός. Δεν σου χρειάζονται πολλά για να είσαι σοσιαλιστής. Μόνο αγάπη για τον άνθρωπο. Ακόμα και ένας βιομήχανος μπορεί να είναι σοσιαλιστής. Άλλωστε βιομήχανος ήταν και ο Ένγκελς. Ο σοσιαλισμός δεν είναι μόνο για τους φτωχούς, είναι κυρίως για τους τίμιους. Άλλωστε, είναι πολλοί οι φτωχοί που δέχονται τη φτώχεια τους σαν τιμωρία εκ Θεού, τρέχα γύρευε για ποιο δικό τους ή προγονικό αμάρτημα.  Ίσως
και για το προπατορικό αμάρτημα. Ο 'Οουεν, ο μεγάλος ανθρωπιστής, δεν ήταν τυχαία εχθρός του χριστιανισμού."

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού».

Σύντροφοι ο αγώνας συνεχίζεται!

"Σύντροφοι, ο αγώνας συνεχίζεται από κει που τον άφησε ο Λένιν το 1924. Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν αλλάξει, οι αρχηγοί των ομάδων έχουν αλλάζει, οι διαιτητές έχουν αλλάξει, πολλά έχουν αλλάξει, εκτός από την απαίτηση των φτωχών και των τίμιων για κοινωνική δικαιοσύνη. Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού δεν τελείωσε. Αντίθετα, χρειάστηκε να περάσει στην ανυπαρξία ο υπαρκτός σοσιαλισμός για να ξαναποχτήσει ο μαρξισμός το παλιό του κύρος και τη χαμένη του αξιοπρέπεια. Αυτό το βιβλίο είναι μια προσπάθεια ανίχνευσης της γέννησης και της πολιτικής μορφοποίησης της παμπάλαιας απαίτησης του τίμιου ανθρώπου για κοινωνική δικαιοσύνη, όπως αυτή καταγράφηκε από το μαρξισμό και «εφαρμόστηκε» από έναν άτσαλο, χαοτικό και εμπειρικό κομουνισμό, βαθύτατα αντιμαρξιστικό κατά βάθος και κατ’ ουσία. Στη διαλεκτική σχέση θεωρίας και πράξης μας ενδιαφέρει περισσότερο η επίδραση της «βρώμικης» πράξης πάνω στην «καθαρή» θεωρία. Η πρώτη έκδοση αυτού του βιβλίου κυκλοφόρησε το 1990 με τον τίτλο "Η περιπέτεια του μαρξισμού"  (έλειπε ο επιθετικός προσδιορισμός μεγάλη) σε συνθήκες περεστρόικας, όταν ο υπαρκτός σοσιαλισμός ψυχορραγούσε ενώ εμείς πιστεύαμε πως έκαμνε λίφτινγκ. Η έκδοση εκείνη είχε πολλές ελλείψεις. Η παρούσα έκδοση, που δεν τη θεωρώ δεύτερη αφού δεν έχει ουσιαστική σχέση με την πρώτη, είναι αναγκαστικά και ριζικά αναθεωρημένη και σημαντικά επαυξημένη. Είναι διπλάσια σε όγκο από την προηγούμενη έκδοση. Το διδλίο είναι γραμμένο από έναν ελαφρώς αναρχίζοντα μαρξιστή, που ποτέ δεν υπήρξε μέλος κανενός κόμματος, ούτε του κομουνιστικού. Και που εκτός από τον Μαρξ αγάπησε πολύ και τον Μπακούνιν. Είναι δύσκολο να είναι κανείς κομουνιστής όντας μέλος του κομουνιστικού κόμματος. Άλλωστε, άλλο κομουνιστής, άλλο κομματικός κομουνιστής εξ απονομής ή εξ επαγγέλματος, άλλο κομματικός σκέτα και άλλο αριβίστας που χάνει το διδακτορικό του στο «κολέγιο» του Περισσού ή σ ’ όποιο άλλο ανάλογο ευαγές ίδρυμα. Ευχαριστώ θερμά τ ψ Πολυάννα Κωνσταντοπούλου και τον Στάθη Σταυρόπουλο, που από αγάπη και με δική τους πρωτοβουλία έφτιαξαν το εξώφυλλο αυτού του βιβλίου. 
Βασίλης Ραφαηλίδης Αθήνα, 23/10/99"

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού».

Ανάπτυξη στην ΕΣΣΔ

«Παρά ταύτα, τα πράγματα δεν ήταν άσχημα σε απόλυτους αριθ­μούς. Αυτό που κάποτε άρχισε να γίνεται ανησυχητικό δεν ήταν η ανά­πτυξη καθεαυτή, αλλά η επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης. Η ανάπτυ­ξη δεν σταμάτησε, αλλά δεν ήταν αυτή που υπόσχονταν οι προηγούμε­νοι δείχτες, πράγμα που θα μπορούσε να έχει σαν συνέπεια να μην ξεπεράσει η Σοβιετική Ένοχ/η μέχρι το 2000 την πιο αναπτυγμένη καπιταλιστική χώρα, τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως έδειχναν οι μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 δείκτες ανόδου της παραγωγής. Εντούτοις, και ενώ η κρίση είχε αρχίσει να εκδηλώνεται, η σοβιετι­κή βιομηχανία αντιπροσώπευε το 80% της αμερικανικής το 1981, ενώ
το 1913 αντιπροσώπευε μόλις το 12%. Το άλμα που είχε γίνει ήταν εντελώς άγνωστο για τους ρυθμούς ανάπτυξης του καπιταλισμού. Ωστό­σο, αυτό το άλμα εις ύψος θα γίνει τα τελευταία χρόνια της ζωής της Σοβιετικής Ένωσης άλμα εις βάθος, θα επιχειρήσουμε να δούμε το πώςκαι το γιατί. 
Στη γεωργία τα πράγματα ήταν καλύτερα, αλλά όχι ενθουσιαστικά. Το 1913 η γεωργική παραγωγή της Ρωσίας αντιπροσώπευε το 65% της αμερικανικής και το 1981 το 85%. Ομως, για να μπορούν οι Σοβιετικοί να μιλούν για σχετική αφθονία γεωργικών αγαθών, αυτά τα ποσοστά έπρεπε να φτάσουν και να ξεπεράσουν το 100%.»

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού».

Πέμπτη 14 Μαρτίου 2013

Λίγη ιστορία αντί για επικήδειο - Ούγκο Τσάβες


ΚΥΡΙΑΚΉ, 10 ΜΑΡΤΊΟΥ 2013


Λίγη ιστορία αντί για επικήδειο



Του Κρίτωνα Ηλιόπουλου

Δεν ήμουν ποτέ οπαδός του Ούγκο Τσάβες και καθώς δεν μου αρέσουν οι μεταθανάτιοι ύμνοι θα μπορούσα να τον κατηγορήσω για διάφορα, τα οποία βρίσκονται όμως στην αντίθετη κατεύθυνση από όσα με λύσσα του προσάπτουν τα παπαγαλάκια της εξουσίας και σύσσωμοι οι Κροίσοι της Βενεζουέλας. Ο Τσάβες όμως ό,τι κι αν έκανε ήταν πάντα με τους «από κάτω» και οι κυβερνήσεις του βοήθησαν τους καταπιεσμένους της Βενεζουέλας (και όλης της Λατινικής Αμερικής) να αλλάξουν ζωή και συνείδηση. Δεν χρειάζεται να θεωρηθεί Μεσσίας αναληφθείς στους ουρανούς ούτε όμως και ως απλώς ένας εχθρός των εχθρών μας. Το σημαντικότερο ίσως έργο του δεν ήταν η εντυπωσιακή αναδιανομή πλούτου υπέρ των αδικημένων αλλά η συμβολή του στην προσπάθεια χειραφέτησης και αυτοδιάθεσης αυτών των κοινωνικών ομάδων που πριν δεν είχαν καν συνείδηση ότι δικαιούνται να υπάρχουν στην κοινωνία. Ακόμα και με το θάνατό του, πρόωρο και προτού φθαρεί ο ίδιος και η εξουσία του, συμβάλλει στην αντίσταση των καταπιεσμένων της χώρας του, για τους οποίους θα μείνει πάντα ήρωας και καθοδηγητής, κάνοντας δύσκολη τη ζωή των αφεντικών ακόμα και από τον άλλον κόσμο. 

Παρά τις αντίθετες απόψεις, αποδεικνύεται ιστορικά ότι μπορεί μεν η εξαθλίωση να φέρνει εξεγέρσεις όμως οι επαναστατικές αλλαγές κυοφορούνται όταν υπάρχει ελπίδα και όχι πείνα. Ίσως μάλιστα οι περισσότεροι εξεγερμένοι ονειρεύονται απλώς την επιστροφή στις παλιές καλές μέρες, ενώ λίγοι είναι οι οραματιστές του μέλλοντος. Συνήθως παλεύουν για όσα έχασαν και όχι για όσα θα κερδίσουν, τα οποία αρχίζουν να τα βλέπουν στη διαδρομή. Αξίζει τον κόπο να μελετήσουμε λίγη πρόσφατη ιστορία πριν από την εμφάνιση του Τσάβες και θα εντυπωσιαστούμε από πολλά.


Καράκας 1989

Την ίδια εποχή που τα παγκόσμια μίντια έβλεπαν τις τρομερές αντιθέσεις που γκρέμισαν τα σοσιαλιστικά κράτη της ανατολικής Ευρώπης και την ΕΣΣΔ, στο Καράκας της Βενεζουέλας πλήθη εξαθλιωμένων εξεγείρονταν κατά της νεοφιλελεύθερης καταστροφής της ζωής τους.

26 και 27 Φλεβάρη 1989: Με την αύξηση τιμής των καυσίμων οι ιδιοκτήτες λεωφορείων αποφασίζουν να αυξήσουν τα εισιτήρια. Μια γυναίκα σε μια φτωχογειτονιά αρνείται να πληρώσει και ο οδηγός την πετάει βίαια έξω. Ο κόσμος αντιδρά και αναποδογυρίζει το λεωφορείο. Είναι το πρώτο οδόφραγμα. Ακολουθούν φωτιές, λεηλασίες σούπερ μάρκετ, καταστροφές, εκατοντάδες χιλιάδες εξαθλιωμένοι καταλαμβάνουν την πόλη. Η κυβέρνηση επιβάλει στρατιωτικό νόμο (αναφέρεται ότι ένα τμήμα της αστυνομίας αρνήθηκε στην πράξη να καταστείλει απειθαρχώντας στις διαταγές των ανωτέρων τους και μάλιστα αστυνομικοί συμμετείχαν σε λεηλασίες) και το αποτέλεσμα είναι εκατοντάδες νεκροί. Το επίσημο νούμερο είναι 327 (αυτό παραδέχτηκε η κυβέρνηση), όμως μελέτες αναφέρουν έως και 3000 νεκρούς. Η υπηρεσία Πληροφοριών του Στρατού μιλάει για 2227 νεκρούς από πυροβόλο όπλο και οι ξένοι ανταποκριτές ανάφεραν 1500 νεκρούς. «Ελεύθεροι σκοπευτές πυροβολούσαν όποιο κεφάλι έβγαινε σε παράθυρο» αναφέρει χαρακτηριστικά ένας αυτόπτης μάρτυρας αξιωματικός του στρατού.

Το πραξικόπημα των νεαρών αξιωματικών με επικεφαλής τον Τσάβες το 1992 εναντίον του Κάρλος Αντρές Πέρες ήθελε να είναι απάντηση σε αυτή την κατάσταση. Οι ιδιομορφίες του στρατού της Βενεζουέλας και η πολιτική οργάνωση στο εσωτερικό του (βλέπε Μάρτα Χαρνέκερ 2003) έφεραν αργότερα τα αποτελέσματα που ξέρουμε, την εκλογική νίκη του 1998 και τους αλλεπάλληλους εκλογικούς θριάμβους του … «δικτάτορα» Τσάβες που έκανε περισσότερες εκλογές και δημοψηφίσματα από πολλούς … «δημοκράτες».

Η κρίση της Βενεζουέλας
(αν σας θυμίζει κάτι, κάθε σύγκριση είναι δεκτή)

Η χώρα με τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου πέφτει τη δεκαετία του ‘80 σε βαθιά οικονομική κρίση. Μέσα σε μόλις 3 χρόνια 1975-1978 το εξωτερικό χρέος από 6 δις σε 31 δις δολάρια ενώ η πτώση της τιμής του πετρελαίου ήταν καταλυτική (1973=29 δολ, 1986=11 δολ.) μετά το 1983, το κεφάλαιο εγκαταλείπει τη Βενεζουέλα διότι χάνει.

Το 1983 κηρύσσεται η πρώτη στάση πληρωμών εξωτερικού χρέους από την κυβέρνηση Ερέρα Καμπίνας, το 1984 η κυβέρνηση του προέδρου Χάιμε Λουσίνκσκι έφερε το πρώτο πακέτο οικονομικών μέτρων με στόχο την επαναχρηματοδότηση του εξωτερικού χρέους από το ΔΝΤ, (απελευθέρωση τιμών, αύξηση τιμής καυσίμων, μείωση κρατικών δαπανών, πάγωμα μισθών) και το 1988 γίνεται η τρίτη αναστολή πληρωμών του εξωτερικού χρέους που έφτανε τα 30 δις δολάρια.

Οι καπιταλιστές με την ομοσπονδία τους Fedecamaras (κάτι σαν Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο), απαίτησαν από την κυβέρνηση την πλήρη ανάληψη του ιδιωτικού εξωτερικού χρέους που κυμαινόταν από 8 έως 10 δις ως «προαπαιτούμενο για να αποκατασταθεί η πιστοληπτική ικανότητα της Βενεζουέλας στο εξωτερικό και να αποφευχθεί το κλείσιμο επιχειρήσεων, έλλειψη αγαθών πρώτης ανάγκης, πληθωρισμός ...»

Αμέσως η κυβέρνηση έφτιαξε ένα μηχανισμό που εξασφάλιζε διαθεσιμότητα δολαρίων σε ευνοϊκή ισοτιμία για τον ιδιωτικό τομέα (κοινή ισοτιμία 1 προς 7 μπολίβαρες, προνομιακή ισοτιμία για τους επιχειρηματίες 1 προς 4,3) Honorio Martinez, 2008

Ακόμα και ο πρόεδρος της Κεντρικής Τράπεζας σκανδαλίστηκε με το φόρτωμα του ιδιωτικού χρέους στο δημόσιο γιατί σήμαινε, όπως δήλωσε, εύνοια προς όσους «έκαναν εισαγωγές, πλούτισαν και ευνοήθηκαν έπειτα από εξαγωγή κεφαλαίων». Τον επόμενο Φεβρουάριο η νέα κυβέρνηση του Ερέρα Καμπίνας τον αντικατέστησε. Ωστόσο και στη νέα κυβέρνηση εκφράστηκαν ανάλογες φωνές που εξέφραζαν τις εσωτερικές αντιθέσεις των κεφαλαιούχων και των πολιτικών εκφραστών τους και την «συναίνεση» που είχαν ισορροπηθεί από το 1958 με τη συμφωνία της Fedecamaras με τους εργατοπατέρες συνδικαλιστές και τη Συμφωνίας των δύο μεγάλων κομμάτων το 1968, που επιτεύχθηκε χάρη στα έσοδα από το πετρέλαιο.

Το Σεπτέμβριο του 1984 η κυβέρνηση Λουσίντσι «κατάφερε» να αναχρηματοδοτήσει το 94% του δημοσίου χρέους με προθεσμία ως το 1988 και έγινε δεκτή από τους διεθνείς δανειστές η ρύθμιση της ισοτιμίας για την κάλυψη και την εξυπηρέτηση του ιδιωτικού εξωτερικού χρέους.

Το ΔΝΤ υπέδειξε πακέτο μέτρων: απελευθέρωση τιμών, κατάργηση κρατικών επιδοτήσεων, περιορισμός δημόσιων δαπανών, πάγωμα μισθών, άνοδος τιμής καυσίμων και αύξηση φορολογίας.

Το Φεβρουάριο του 1984 o Λουσίντσι επέβαλε το πρώτο πακέτο μέτρων. Το Δεκέμβριο του 1986 κάνει νέα υποτίμηση και το Δεκέμβριο του 1988, ένα μήνα προτού παραδώσει στον Κάρλος Αντρές Πέρες ανακοίνωσε τη νέα αδυναμία πληρωμών εξωτερικού χρέους που έφτανε τα 30 δις δολάρια. Μέσα σε δύο χρόνια οι τιμές είχαν ανέβει 60% και το κόστος ζωής κατά 28%.
Το πακέτο μέτρων της επόμενης κυβέρνησης, του Κάρλος Αντρές Πέρες (1989) επέβαλε μεταξύ άλλων: νέα μείωση κρατικών δαπανών, μέτρα απελευθέρωσης εμπορίου, απελευθέρωση νομισματικής ισοτιμίας, κατάργηση δασμών, ενίσχυση των ξένων επενδύσεων, ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων, 100% αύξηση τιμής της βενζίνης και 30% των εισιτηρίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Οι αμοιβές των εργαζομένων (σε μισθούς) που το 1960 αποτελούσαν το 61,2% του ΑΕΠ, το 50,4% του ΑΕΠ το 1970 και το 27% το 1980, είχαν φτάσει στο 15% στα τέλη της δεκαετίας του ‘80. 
Στις 28 Φεβρουαρίου 1989, στη φτωχογειτονιά Γουαρένας οι επιβάτες των αστικών συγκοινωνιών άρχισαν να καταστρέφουν τα οχήματα. 

Η εξέγερση του Καράκας που έγινε γνωστή ως «καρακάσο» ή «σακουδόν» ήταν αυθόρμητη χωρίς καμία οργανωμένη υποκίνηση ούτε εκπροσώπηση. Τα συνδικάτα ήταν κυβερνητικά και δεν υπήρχαν πολιτικές οργανώσεις που να εκφράζουν εκείνο το 40% του πληθυσμού της πόλης, τους πιο φτωχούς από τα 4 εκατομμύρια που ζουν στριμωγμένοι σε λόφους που καλύπτουν μόλις το 10% της έκτασης του Καράκας.



Οι στρατιωτικοί μεταρρυθμιστές.

Έχουν γραφτεί πολλά και θα γραφούν ακόμα περισσότερα για το τι λογής αριστερά είναι η Μπολιβαριανή του Τσάβες, πόσο αριστερά, τι προοπτικές έχει κλπ. Εδώ θα ασχοληθούμε μόνο με την ιστορία.

Για τους συνωμότες της ομάδας του Τσάβες που ονομαζόταν MBR 200 (Μπολιβαριανό Επαναστατικό Κίνημα 200) η εξέγερση του ‘89 ήταν ένα σοκ γιατί βρέθηκαν ταυτόχρονα σύμμαχοι και αντίπαλοι του εξεγερμένου πλήθους, όπως ο αδερφός του δολοφονημένου συντρόφου του Τσάβες Λουίς Φελίπε Ακόστα Κάρλες (σημερινός στρατηγός) ή ο υπολοχαγός Χεσούς Μανουέλ Ζαμπράνο Μάτα που αφηγείται πώς «έβαλε σε σειρά» τον κόσμο για να λεηλατήσει «με τάξη» ένα εμπορικό κέντρο, αντί να τους διαλύσει βίαια όπως τον έστειλαν να κάνει, ώστε ο κόσμος να παίρνει τρόφιμα και άλλα απαραίτητα χωρίς καταστροφές! (Χαρνέκερ, 2003)

Τα μετέπειτα γεγονότα είναι γνωστά: αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος από τον Τσάβες το ‘92 κατά του Αντρές Πέρες, έπειτα εμφάνισή του για δύο λεπτά στην τηλεόραση που καλεί σε παράδοση των όπλων «προς το παρόν»! όμως, και κερδίζει τη λαϊκή συμπάθεια, έπειτα φυλακή, αποφυλάκιση και συντριπτική νίκη στις εκλογές του 1998. Από τότε κι έπειτα, και μέσα σε 13 χρόνια, έγιναν πέντε δημοψηφίσματα, τέσσερις προεδρικές εκλογές, πέντε βουλευτικές και πέντε περιφερειακές εκλογές. Επιπλέον ηττήθηκε η απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Τσάβες το 2002 που είχε την υποστήριξη όλης της διεθνούς μαφίας των νεοφιλελεύθερων , από τον Αθνάρ μέχρι την Κοντολίζα Ράις. Πρόκειται πράγματι για έναν πολύ ιδιόμορφο «δικτάτορα» αλλά και στρατιωτικό. Και φυσικά η «δικτατορία» του Τσάβες δεν έστειλε ποτέ κανέναν εξορία, δεν έκανε βασανιστήρια ούτε σε αστυνομικά τμήματα ούτε πουθενά, δεν πετούσε από αεροπλάνα τους πολιτικούς αντιφρονούντες, ούτε απαγόρευσε κανένα πολιτικό κόμμα ή συνδικάτο. Μάλιστα έδωσε αμνηστία στους πραξικοπηματίες που προσπάθησαν να τον ανατρέψουν το 2002.

Ο στρατός της Βενεζουέλας αποτελεί αντικείμενο αναλύσεων λόγω των ιδιαιτεροτήτων του της ιστορίας του που έδωσε φαινόμενα ανάλογα, όχι όμοια, με την επανάσταση των γαρυφάλλων της Πορτογαλίας το ‘73. Στρατιωτικοί εισέρχονται στην πολιτική εξουσία όχι για να περιορίσουν τη δημοκρατία αλλά για να τη διευρύνουν.

Ο στρατός της Βενεζουέλας ήταν ένα σχολείο στον εθνικισμό του Σιμόν Μπολίβαρ που παρείχε μόρφωση πανεπιστημιακού επιπέδου δίχως ταξικές διακρίσεις σε κοινωνικές ομάδες που δεν είχαν ποτέ πρόσβαση ούτε σε σχολείο, ούτε σε γιατρό, ούτε καν σε κρεβάτι και στέγη. Μέσω των στρατιωτικών κυβερνήσεων της δεκαετίας του πενήντα οι άνθρωποι αυτοί έρχονταν σε επαφή με την οικονομική ελίτ, ενώ ταυτοχρόνως οι οργανώσεις ένοπλης αντίστασης και οι αντάρτες μπορούσαν εύκολα να εισχωρήσουν στον κυβερνητικό στρατό. Τη δεκαετία του εβδομήντα τα στρατόπεδα της Βενεζουέλας έβραζαν από πολιτικές ομάδες, συζητήσεις και συνομωσίες κατά του πολιτικού συστήματος, τόσο που δεν είχαν και πολλά να ζηλέψουν από πανεπιστημιακά αμφιθέατρα άλλων χωρών! (Λόπες Μάγια, 2003)

Το MBR 200 και ο υπολοχαγός Τσάβες από το 1983 επιδίωξε συμμαχία με αριστερές οργανώσεις πολιτών και έκανε επαφές με το MAS (Κίνημα για το Σοσιαλισμό), to LCR (Υπόθεση R), που προήλθαν από διάσπαση του ΚΚ Βενεζουέλας. Ηγέτες οργανώσεων της αριστεράς, διανοούμενοι και ακτιβιστές συνεργάστηκαν με τους στρατιωτικούς και αργότερα συμμετείχαν στις κυβερνήσεις.

Παρά τις διασπάσεις, τις διαφωνίες και τα πισωγυρίσματα, παρ’ όλη τη διαφορά απόψεων για το ρόλο της «πρωτοπορίας» και το ποια είναι αυτή, είναι αξιοθαύμαστη η σχέση του κόμματος και των κυβερνήσεων Τσάβες με τις μάζες καθώς και οι δημοκρατικοί θεσμοί που προώθησαν. 

Επιπλέον, είναι τρομερά άδικο να παραβλέπουμε τα κοινωνικά επιτεύγματα της «δεκαετίας Τσάβες», τον αλφαβητισμό, τις παροχές υγείας, τις δημόσιες συγκοινωνίες, τη μέριμνα για λαϊκή στέγη και για τις φτωχογειτονιές, την υποστήριξη σε πειράματα οικονομικής αυτοδιαχείρισης, την υποστήριξη των αντικαπιταλιστικών δυνάμεων σε όλη τη Λατινική Αμερική, τη βοήθεια στη ρημαγμένη Αϊτή και στη Βολιβία, μέχρι και στις … ΗΠΑ μετά τον τυφώνα Κατρίνα και στο Μπρονξ.
Οι κυβερνήσεις Τσάβες μπορεί να μην απάλλαξαν τη μειονοτική ελίτ των πλουσίων από το άχθος της ιδιοκτησίας και του ελέγχου των μέσων παραγωγής του πλούτου, ούτε παρέδωσαν στην πλειονότητα της μάζας πλήρη δικαιώματα αυτοδιάθεσης, όμως στέρησαν από τους καπιταλιστές το εργαλείο του κράτους ως μέσου συνεχούς αύξησης του ποσοστού κέρδους τους σε βάρος των πολλών.

Δεν θα ξεμπερδέψουν εύκολα με την κληρονομιά που αφήνει πίσω του όσοι πολέμησαν τον Τσάβες με λύσσα.

Μικρή Βιβλιογραφία στα Ισπανικά
Margarita Lopez Maya, Venezuela ascenso y gobierno de Hugo Chavez y sus fuerzas bolivarianas, Bogota 2008
Marta Harneker, Militares junto al pueblo, Editores Vadell Hermanos, Caracas, 2003 
José Honorio Martínez, Universidad Nacional Autónoma de México, CAUSAS E INTERPRETACIONES DEL CARACAZO, HAOL no 16, Marzo 2008, Mexico.
(BINTEO αγγλικά) Joel Linares on Venezuela's 1989 'Caracazo' Uprising Against Neoliberalism