Νέα αρμονία - Όουεν

"Το 1825 (πέμπτο έτος της Ελληνικής Επανάστασης, έτσι για να μη χανόμαστε στον ιστορικό χρόνο) ο Ρόμπερτ Όουεν θα πάει στην Αμερική και θα αγοράσει στην Ιντιάνα 150.000 στρέμματα γης. Εκεί θα οργανώσει ένα πρότυπο κομουνιστικό κοινόβιο, που θα το ονομάσει Νέα Αρμονία. Η δυσαρμονία στη Νέα Αρμονία θα εμφανιστεί όταν αρχίσουν οι περί θεού συζητήσεις. Ο Οουεν δεν αγαπάει καθόλου το χριστιανισμό και δεν θέλει τα παιδάκια της Νέας Αρμονίας να μεγαλώνουν με το παλιό σύστημα αρμονίας, το βασισμένο στην παιδαγωγική μέθοδο του καρότου και του μαστιγίου διά της οποίος ο εκπαιδευτής μετατρέπει σε ζώο τσίρκου το λαγό που λατρεύει το καρότο. Επειδή ο λαγός είναι αδύνατο να αποφύγει τον πειρασμό του καρότου, κάθε φορά που το πλησιάζει τρώει και μια στ’ αυτιά. Κι έτσι κάποτε μαθαίνει να κάνα αυτό ακριβώς που θέλει ο εκπαιδευτής. Οι παπάδες, λέει ο Όουεν, μας έχουν κάνα λαγούς. Ενώ μας δείχνουν συνέχεια το καρότο που λέγεται παράδεισος, μας βαρούν διαρκώς στ’ αυτιά με το μαστίγιο που λέγεται κόλαση. Τελικά στη Νέα Αρμονία θα νικήσει ο χριστιανισμός και ο Οουεν θα αφήσει τους λαγούς λεύτερους στα 150.000 στρέμματα της Νέας

Αρμονίας. Απτόητος παρά ταύτα θα επιστρέψει στην Αγγλία για να ιδρύσει πολλά νέα μικρά κομουνιστικά κοινόβια, στα οποία όλα είναι κοινά εκτός από τις γυναίκες. Πάντως, σ’ αυτά τα κοινόβια, δεν μπαίνει πρόβλημα γάμου παραδοσιακού τύπου και το διαζύγιο είναι υπεραυτόματο. Η μεγάλη καινοτομία που εισάγει τώρα (1832) ο Όουεν στο σύστημά του είναι η Ανταλλακτική Τράπεζα Εργασίας. Σ ’ αυτές τις τράπεζες  δεν υπάρχει χρήμα με τ ψ τρέχουσα έννοια Ειδικοί υπάλληλοι έρχονται στη δουλειά και εκτιμούν τ ψ παραγωγή με βάση τ ψ αξία των πρώτων υλών και το χρόνο που καταναλώθηκε για τ ψ κατασκευή του κάθε κομματιού και δίνουν στον παραγωγό ένα μάτσο χαρτιά. Το καθένα αντιπροσωπεύει μια εργατοώρα Με τα χαρτιά αυτά ο παραγωγός, όταν θέλει να αγοράσει πράγματα από ένα άλλο παραγωγό πηγαίνει στην οουενική τράπεζα και τα ανταλλάσσει με άλλα χαρτιά, που αντιπροσωπεύουν άλλα εμπορεύματα Εν καιρώ πηγαίνει και παίρνει τα εμπορεύματα από την αποθήκη του παραγωγού. Μπορεί μάλιστα και να τα προαγοράσει. Με τον τρόπο αυτό καταργείται ο μεσάζων έμπορας και οι συναλλαγές γίνονται απ’ ευθείας μεταξύ παραγωγών. Λιγάκι πολύπλοκο το σύστημα, αλλά το εμπορικό κέρδος πράγματι καταργείται. Ο Οουεν επιτέλους εξαφάνισε τον έμπορα! Αλλά μόνο στα όρια του χωριού. Ούτε εθνικό ούτε, πολύ περισσότερο, διεθνές εμπόριο μπορεί να γίνει με το

οουενικό σύστημα ανταλλαγών.

Στην αμερικανική Νέα Αρμονία ο Ρόμπερτ Όουεν θα χάσει το 80% της περιουσίας του. Αλλά το 20% που απομένει αντιστοιχεί σε τόσο πολλά χρήματα που φτάνουν και περισσεύουν για όλες τις τράπεζες και τα κοινόβια που θα ιδρύσουν οι οπαδοί του στην Αγγλία Όμως, πού να βρει τόσο πολλούς μη χριστιανούς κοινοβιακούς; Τελικά όλα τα οουενικά κοινόβια θα πεθάνουν μαζί του το 1858.

Πάντως το πείραμα άξιζε τον κόπο. Ο Όουεν θα αποδείξει στην πράξη πως το Κεφάλαιο καθεαυτό δεν είναι κακό· κακή είναι η ατομική ιδιοκτησία.

Αυτός ο σπουδαίος άνθρωπος ήταν ένας βιομήχανος που ποτέ δεν θα τον εκτελούσε ούτε η 17η Νοέμβρη ούτε κάποια άλλη ανάλογη «φιλανθρωπική» οργάνωση. Γι’ αυτό και μόνο το λόγο του αξίζει κάθε τιμή, αυτού του αρχικαπιταλίστα προδρόμου του Μαρξ, που του έδειξε με ενάργεια και σαφήνεια τα αδιέξοδα στα οποία είναι εκ κατασκευής

εγκλωβισμένος ο καπιταλισμός. Δεν σου χρειάζονται πολλά για να είσαι σοσιαλιστής. Μόνο αγάπη για τον άνθρωπο. Ακόμα και ένας βιομήχανος μπορεί να είναι σοσιαλιστής. Άλλωστε βιομήχανος ήταν και ο Ένγκελς. Ο σοσιαλισμός δεν είναι μόνο για τους φτωχούς, είναι κυρίως για τους τίμιους. Άλλωστε, είναι πολλοί οι φτωχοί που δέχονται τη φτώχεια τους σαν τιμωρία εκ Θεού, τρέχα γύρευε για ποιο δικό τους ή προγονικό αμάρτημα.  Ίσως

και για το προπατορικό αμάρτημα. Ο 'Οουεν, ο μεγάλος ανθρωπιστής, δεν ήταν τυχαία εχθρός του χριστιανισμού."

Απόσπασμα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη «Η μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού».